مادورو سقوط کند، سرنوشت داراییهای ایران چه میشود؟
جستجو در منابع مختلف به طور شفاف نشان نمیدهد که ایران طی این سالها چقدر در ونزوئلا هزینه یا سرمایهگذاری کرده، بدهی کاراکاس به ایران چقدر است و در حال حاضر چه میزان داراییهای ایران در این کشور وجود دارد. توجه به این نکته نیز ضروری است که میزان بدهی سوریه به ایران تنها زمانی مشخص شد که پس از سقوط حکومت بشار اسد، آخرین نخستوزیر این نظام سیاسی در گفتگویی با شبکه کردی روداو عراق از عدد ۳۰ میلیارد دلاری بدهی دمشق به تهران پردهبرداری کرد.
فرارو- رئیسجمهور آمریکا تهدیدهای خود علیه ونزوئلا را سنگین و مستقیمتر کرده است. در این وضعیت که ممکن است جنگ در ونزوئلا آغاز شود، مشخص نیست که سرمایهگذاری و داراییهای ایران در این کشور آمریکای لاتین چه وضعیتی پیدا خواهد کرد. مانند آنچه پس از سقوط اسد در سوریه رخ داد.
به گزارش فرارو، با توجه به این که هر دو کشور ایران و ونزوئلا تحت تحریمهای خارجی هستند، روابط اقتصادی میان دو طرف نیز شفاف نیست و بیشتر در حوزه دور زدن تحریمها خلاصه شده است. توجه به این نکته نیز ضروری است که میزان بدهی سوریه به ایران تنها زمانی مشخص شد که پس از سقوط حکومت بشار اسد، آخرین نخستوزیر این نظام سیاسی در گفتگویی با شبکه کردی روداو عراق از عدد ۳۰ میلیارد دلاری بدهی دمشق به تهران پردهبرداری کرد.
بدهی یک میلیارد دلاری به شرکت نفت ایران
مردادماه امسال، احمد بیگدلی نماینده خدابنده در مجلس، از بدهی یک میلیارد دلاری ونزوئلا به ایران خبر داد. او گفت: «در کمیسیون سوالی از وزیر نفت ثبت کردیم و ایشان باید در خصوص یک میلیارد دلار بدهی نفت ونزوئلا به شرکت نفت ایران توضیح دهند. معلوم نیست این مبلغ چرا پیگیری نمیشود؛ آقای وزیر باید روشنگری کنند.» سرنوشت این سوال و همچنین ادعا درباره وجود این بدهی، مشخص نیست.
انعکاس ادعای نماینده مجلس در سایت اصولگرا راه دانا
سرنوشت فروشگاه مگاسیس در کاراکاس
سال ۱۳۹۹ ایران یک سوپرمارکت بزرگ به نام مگاسیس در کاراکس افتتاح کرد که در واقع شعبهای از مجموعه فروشگاههای اتکا بود. به طور دقیق مشخص نیست که چه میزان سرمایهگذاری از سوی ایران صورت گرفته یا چقدر از این داراییها متعلق به ایران است. این موضوع که فایده اقدام به تاسیس این فروشگاه چیست، یکبار در گفتگوی مسعود دانشمند، عضو هیات مدیره کانون موسسات حملونقل در گفتگو با ایلنا (مرداد ۱۴۰۲) اعتراضی به این نحوه سیاستگذاری مطرح شد که انگار راهبردی درباره کار با ونزوئلا وجود نداشت. دانشمند به این موضوع اشاره کرده بود که ایران به جای سرمایهگذاری در ونزوئلا، فروشگاه اتکا راه انداخت و خانهسازی کرد. او درباره این فروشگاه نیز گفته بود: « دربخش دیگر شرکت اتکا نسبت به بازگشایی فروشگاهها اقدام کردند با این هدف که کالاهای این فروشگاهها را از ایران تامین کنند، اما وقتی قفسههای این فروشگاه خالی میشود کشتی وجود ندارد که به سرعت از ایران کالا را به فروشگاههای اتکا در ونزوئلا برساند و تردد هر ۴ ماه یک بار کشتی در این مسیر مدت زمان طولانی میخواهد و در این مدت هم این قفسهها خالی میمانند.»
افتتاح فروشگاه مگاسیس با حضور مقامات ایران و ونزوئلا - ۱۳۹۹
سرنوشت خودروسازی ایران در ونزوئلا
ساخت کارخانه خودروسازی در ونزوئلا در سال ۲۰۰۶، یکی از پرسروصداترین طرحهای اجرا شده در دولت احمدینژاد بود. در آن زمان، دو خودروی سمند و پراید در ونزوئلا با همکاری شرکتهای سایپا، ایرانخودرو و شرکت دولتی ونزوئلایی کورپیونسا تولید میشد. با توجه به زیانده بودن این پروژه، ایران سال ۱۳۹۴ آن را تعطیل کرد. روزنامه اعتماد، تیر ۱۴۰۲ در این باره نوشت: «تولیدات یکی از این سایتهای خودروسازی زیانده از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۵ (به مدت ۹ سال) ۱۱ هزار و ۶۰۵ دستگاه تورپیال (پراید) بود که مشتمل بر ۵۱۶۵ دستگاه پراید ۱۴۱ (تا پایان سال ۹۰) و تعداد ۶۴۴۰ دستگاه پراید ۱۳۲ (از سال ۱۳۹۰ به این سو) بوده است.
حالا این سوال مطرح است چگونه با این حجم تولید در دوره شکوفایی صنعت خودرو و نبود مشکلات بغرنج امروز مسوولان وعده تولید ۵۰ برابری را آن هم در مدت زمانی که چهار سال کمتر است، مطرح کردهاند. ضمن اینکه گفته میشود به دلیل بحرانهای اقتصادی و سیاسی در ونزوئلا شرایط تغییر کرد و پولی هم بابت اجناسی که از ایران به این کشور میرفت، پرداخت نمیشد و در نتیجه پروژه مشترک ایران و ونزوئلا در حوزه تولید خودرو و خط تولید سایپا در ونزوئلا از سال ۱۳۹۴ متوقف شد.» این پروژه در خرداد ۱۴۰۲ و در جریان سفر سیدابراهیم رئیسی به کشورهای آمریکای لاتین، با مدیریت شرکت سایپا احیا شد و همان زمان کارشناسان مختلفی در گفتگو با رسانهها اعلام کردند این کارخانهها برای ایران سودآوری نداشتند و ساخت آنها اقدامی سیاسی در سالهای گذشته بود.
ایران در دولت خاتمی هم قرارداد راهاندازی خط تولید تراکتور در ونزوئلا امضا کرد که در سالهای مختلف، اخباری برای آغاز به کار خطوط تولید آن وجود دارد. آخرین نمونه آن مربوط به سال ۱۳۹۰ است. در جریان اخبار خرداد ۱۴۰۲ و احیای کارخانههای ایران در ونزوئلا به این موضوع هم اشاره شده بود که کارخانه تراکتورسازی پس از ۹ سال دوباره کار خود را آغاز کرده بود که نشاندهنده تعطیلی آن در دولت روحانی است. در دولت سیزدهم، اعلام شد که علاوه بر تولید ۴ مدل خودرو در ونزوئلا، صادرات به این کشور هم انجام خواهد شد.
یک میلیون هکتار زمین کشاورزی
تیر ۱۴۰۱، علی رضوانیزاده رئیس انجمن کشت فرا سرزمینی از واگذاری یک میلیون هکتار زمین کشاورزی به ایران در ونزوئلا خبر داد. مرداد ۱۴۰۱، هم مهدی کوششتبار معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منطقهای وزارت کشور، در اظهارنظری گفت: «اگر ما امروز شاهد این هستیم که در ونزوئلا یک میلیون هکتار زمین کشاورزی در اختیار ایران قرار میگیرد آن هم در وضعیتی که ما میبینیم مشکل ذخایر استراتژیک در دنیا وجود دارد، نشاندهنده این است که ایران قوی و بزرگ به سطحی از تبادلات دانشی رسیده است که کشورهای دیگر سراغ آن میآیند و این موضوع قطعا نشاندهنده دانش فنی همین شرکتهای دانشبنیان است که در سطح بینالمللی هم بروز دارد.» آن زمان روزنامه وطنامروز نوشت این برای نخستین بار است که یک مقام رسمی از کشت فراسرزمینی ایران در ونزوئلا خبر میدهد. مشخص نیست که این پروژه در حال حاضر چه وضعیتی دارد و آیا هزینهای برای آن صورت گرفته است یا نه.
قراردادهای همکاری
ایران و ونزوئلا طی سالهای گذشته قراردادهای همکاری متعددی با یکدیگر امضا کردند. آغاز روابط به سال ۱۹۹۹ و آغاز ریاستجمهوری چاوز برمیگشت اما در دوران احمدینژاد، این ارتباط رنگوبوی ایدئولوژیک و خاصی گرفت. همکاریهای اقتصادی در این زمان هم بیشتر شد و ونزوئلا هم نسبت به امروز شرایط بهتری داشت. ایران در همین زمان علاوه بر کارهایی مانند خودروسازی، به صادرات خدمات هم روی آورد. اخبار موجود از همکاری میان دو کشور بیش از آن که بر پایه داده باشد، بیشتر بر پایه تبلیغات است.
سال ۱۴۰۳، ایرج رهبر رئیس کانون انبوهسازان تهران درباره ساختمانسازی ایران در ونزوئلا گفت: «دور خدمات فنی و مهندسی و ورود شرکتهای انبوهسازی به ونزوئلا از دولت احمدی نژاد آغاز شد و در مرحله اول ۳ هزار واحد مسکونی از سوی ایرانیها در این کشور ساخته شد، پس از آن کنسرسیوم دیگری هم ورود کرد و در نهایت ایرانیها ۱۰ هزار مسکن در ونزوئلا ساختند. بازار ونزوئلا اوایل کار بازار بسیار خوبی بود و هزینهها را با دلار پرداخت میکردند، اما در حال حاضر پرداخت دلاری متوقف شده و هزینهها را واحد پول کشورشان پرداخت میکنند و شرکتهای ایرانی باید در ونزوئلا این پول را به دلار تبدیل کنند که هیچ صرفه اقتصادی ندارد و پروژههای مسکن سازی هم دیگر ادامه پیدا نکرد.»
افتتاح فاز اول شهر بزرگ "هوگو چاوز" - ۱۳۹۳
ایران چند پروژه کشتیسازی، اورهال پالایشگاه بنزین، ساخت کارخانه سیمان، و صادرات میعانات گازی و سوخت به ونزوئلا هم طی این سالها انجام داد که دو روایت درباره آنها وجود دارد. یک روایت این است که ایران و ونزوئلا به خاطر شرایط تحریمی هر دو طرف، از یک بازه زمانی با طلا معامله کردند. اولین بار بهار سال ۱۳۹۹ بود که بلومبرگ مدعی شد ونزوئلا ۹ تن طلا به قیمت ۵۰۰ میلیون دلار به ایران پرداخت کرده است. روایت رسمی هم این است که ایران و ونزوئلا با توجه به این شرایط، تهاتر کالا و خدمات انجام میدادند. ونزوئلا همچنین از پهپادهای ایرانی استفاده میکند که مشخص نیست کارخانه آنها در ونزوئلا برپا شده یا صادراتی هستند. هر دو روایت در منابع داخلی وجود دارد.
جستجو در منابع مختلف به طور شفاف نشان نمیدهد که ایران طی این سالها چقدر در ونزوئلا هزینه یا سرمایهگذاری کرده، بدهی کاراکاس به ایران چقدر است و در حال حاضر چه میزان داراییهای ایران در این کشور وجود دارد. اما مرور این گزارش آفتابنیوز مربوط به آذر ۱۴۰۱ جالب توجه است: «در سفر اخیر بلاسکز، وزیر حمل و نقل ونزوئلا به ایران، فعالان اتاق بازرگانی خواستار عمل این دولت به تعهدات خود جهت پرداخت پول شرکتهای ایرانی شدند. وی البته قول داد که برخی اقساط پروژه ساخت کارخانه سیمان و چند پروژه دیگر تامین شود، قولی که معلوم نیست تا چه میزان رنگ واقعیت به خود بگیرد.» همچنین باید به این نکته نیز توجه کرد که از سال ۱۳۸۸، بانک مشترک ایران و ونزوئلا هم تاسیس شده و همچنان وجود دارد.
