صندوق‌های بازنشستگی در آستانه ورشکستگی
وابستگی صندوق‌های بازنشستگی به بودجه عمومی به یکی از چالش‌های بزرگ تبدیل شده است
وضعیت ناترازی صندوق‌های بازنشستگی به یکی از ابرچالش‌های اقتصادی و اجتماعی ایران تبدیل شده است. از میان صندوق‌های بازنشستگی کشوری، سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح، صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد و صندوق وزارت اطلاعات، به‌دلیل کمبود منابع داخلی، قادر به پرداخت حقوق بازنشستگان نبوده و ناچار به دریافت استقراض از بودجه دولت هستند.
به گزارش دنیای اقتصاد، اعتبارات تخصیص‌یافته به این صندوق‌ها در بودجه سال۱۴۰۴ با افزایش بیش از ۷۱درصدی نسبت به سال۱۴۰۳ به ۷۷۷هزار‌میلیارد تومان رسیده که معادل ۱۷درصد از کل بودجه عمومی کشور است.
در حال حاضر یکی از چالش‌های اصلی کشور ناترازی صندوق‌های بازنشستگی و وابستگی آنها به بودجه عمومی است. این وابستگی در سال‌های اخیر روندی افزایشی داشته است. صندوق‌های بازنشستگی که زمانی مازاد منابع داشتند، امروزه برای پرداخت تعهدات جاری خود نیازمند حمایت مستقیم دولت هستند. این وضعیت در پی عملکرد نامطلوب سرمایه‌گذاری‌ها، شرکت‌های زیان‌ده زیرمجموعه و بدهی‌های انباشته دولت به این صندوق‌ها است.
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس حدود ۲۸.۵میلیون نفر مشترک صندوق‌های بازنشستگی در کشور هستند که از این تعداد ۲۱میلیون نفر مستمری‌بگیر سازمان تامین اجتماعی، ۲.۵میلیون نفر مشترک صندوق بازنشستگی کشوری، ۳میلیون نفر مشترک صندوق روستاییان و عشایر و حدود ۱.۳میلیون نفر نیز مشترک صندوق تامین اجتماعی نیروهای مسلح هستند.
از این میان، صندوق بازنشستگی کشوری، سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح، صندوق بازنشستگی کارکنان فولاد و صندوق وزارت اطلاعات از طریق منابع داخلی خود نمی‌توانند حقوق بازنشستگان را بپردازند و مجبور به استقراض از بودجه دولت هستند.
میزان اعتبارات دریافتی صندوق‌ها در بودجه۱۴۰۴ با رشد بیش از ۷۱درصدی نسبت به سال۱۴۰۳ به ۷۷۷هزار‌میلیارد تومان رسیده است که ۱۷درصد از بودجه عمومی کشور را تشکیل می‌دهد. بیشترین منابع اختصاص‌یافته به صندوق بازنشستگی کشوری است که با ۵۴درصد رشد نسبت به سال۱۴۰۳ به رقم ۳۹۳.۹هزار‌میلیارد تومان رسیده است.
رشد بودجه اختصاص‌یافته به سازمان تامین اجتماعی نیروهای مسلح ۳۶درصد گزارش شده و به رقم ۱۹۷.۷هزار‌میلیارد تومان رسیده است. سهم صندوق فولاد و صندوق وزارت اطلاعات به ترتیب با ۳۳ و ۴۰درصد رشد از بودجه عمومی، به ترتیب ۱۶.۴ و ۲.۸هزار‌میلیارد تومان سهم می‌برند.
علاوه بر موارد پیشین، دولت ملزم است در مجموع مبلغ ۲۰۰هزار‌میلیارد تومان بابت تادیه بدهی حسابرسی‌شده به سازمان تامین اجتماعی (۱۸۵هزار‌میلیارد تومان) و صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر (۱۵هزار‌میلیارد تومان) پرداخت کند که تسویه بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی بیشتر به‌صورت واگذاری اموال و سهام است.
تامین اجتماعی به‌عنوان بزرگ‌ترین صندوق بیمه‌ای کشور در صورت عدم اصلاحات در سال‌های آینده به بودجه عمومی وابسته می‌شود و پیش‌بینی می‌شود در کمتر از ۳۰سال آینده میزان وابستگی این صندوق به حدود ۱۰درصد تولید ناخالص داخلی کشور برسد.
بخش عمده‌ای از منابع بودجه سازمان تامین اجتماعی از وصولی حاصل از حق بیمه بوده که با رسیدن شاغلان به سن بازنشستگی و کاهش ورودی صندوق، وضعیت درآمدی این صندوق شکننده‌تر از گذشته می‌شود. از سوی دیگر سهم وصولی حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها و فروش دارایی‌ها در سال ۱۴۰۳ تنها ۷درصد از منابع بودجه این سازمان را تشکیل می‌دهد.
طبق بررسی گزارش، متوسط بازدهی کل پنج‌ساله شرکت‌های زیرمجموعه سازمان تامین اجتماعی برابر با ۲۱.۱درصد بوده است. پس از کسر سود معادل نرخ سپرده (۱۹.۸درصد)، متوسط بازدهی شرکت‌های زیرمجموعه تنها ۱.۳درصد بوده است.
در خصوص تکالیف قانون در ارتباط با واگذاری سهام مدیریتی یا کنترلی صندوق‌های بازنشستگی، تدوین ضوابط سرمایه‌گذاری صندوق‌ها و دستورالعمل نحوه احراز صلاحیت مدیران عامل و اعضای هیات‌مدیره شرکت‌های تابع، احکام مربوطه در زمان تعیین‌شده اجرایی نشده‌اند.
