«اف۳۵» در بحران؛ موتور معیوب گران‌ترین جنگنده جهان را زمین‌گیر کرد
جنگنده اف۳۵، گران‌ترین پروژه نظامی تاریخ، با بحرانی تازه دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ موتوری که قرار بود قلب تپنده این جنگنده نسل پنجمی باشد، حالا به پاشنه‌آشیل آن تبدیل شده است.
جنگنده نسل پنجمی «اف ۳۵» یکی از گران‌ترین و پیچیده‌ترین پروژه‌های دفاعی تاریخ، اکنون با یک مشکل مهم مواجه شده است. این نقص فنی هزینه‌های اضافی سنگینی به برنامه وارد کرده و آینده ارتقاهای جنگنده را نیز تحت تاثیر قرار داده است.
جنگنده نسل پنجمی «اف ۳۵ » با مشکلی اساسی روبه‌رو شده است. موتور ناکارآمد F135 که نه‌تنها هزینه‌های سنگینی به پروژه وارد کرده بلکه زمان تحویل جنگنده‌ها را نیز عقب انداخته است.
ریشه این بحران به چند دهه قبل، در رقابت سخت دو غول سازنده موتورهای جت برمی‌گردد. رقابتی به نام « جنگ بزرگ موتور » که در آن دو شرکت بزرگ جنرال الکتریک (GE) و پرت اند ویتنی (Pratt & Whitney) وارد نبردی تمام‌عیار شدند.
در اواخر دهه ۱۹۸۰، نیروی هوایی آمریکا پروژه‌ای جدید را برای ساخت جنگنده نسل پنجم آغاز کرد. در این برنامه، دو موتور PW YF119 از پرات اند ویتنی و موتور GE YF120 از جنرال الکتریک رقابتی دشوار را شروع کردند.
دو موتور با دو فلسفه متفاوت
موتور YF119 سبک‌تر، ساده‌تر و ارزان‌تر بود، اما موتور YF120 فناوری پیشرفته‌تری داشت و از نظر عملکرد، به‌ویژه در پرواز مافوق صوت بدون پس‌سوز، بسیار برتر بود. در کمال شگفتی، نیروی هوایی آمریکا در تصمیمی محافظه‌کارانه، ترکیب F-22 با موتور Pratt & Whitney F119 را انتخاب کرد.
برخی از مهندسان بعدها گفتند موتور YF120 یک «موتور واقعی نسل پنجم» بود، در حالی که موتور انتخاب‌شده پرت اند ویتنی تفاوت چندانی با نسل قبل نداشت و فقط در ظاهر به‌روزشده بود.
با آغاز پروژه جنگنده «اف ۳۵» در دهه ۲۰۰۰، رقابت تازه‌ای میان همان دو شرکت شکل گرفت و هر دو موتورهایی بر اساس طرح‌های قدیمی خود ارائه کردند.
- Pratt & Whitney موتور F135 (نسخه ارتقایافته F119)
- General Electric موتور F136 (مبتنی بر طراحی پیشرفته F120)
برای چند سال هر دو پروژه هم‌زمان پیش رفتند، اما در سال ۲۰۱۱ دولت آمریکا طرح GE/Rolls-Royce F136 را لغو کرد و انحصار کامل موتور «اف ۳۵» به دست Pratt & Whitney افتاد. به این ترتیب، «جنگ بزرگ موتور» با پیروزی شرکتی که موتور ضعیف‌تری داشت، رسماً پایان یافت.
میلیاردها دلار برای جبران اشتباه
اکنون پس از گذشت دو دهه، ضعف‌های طراحی F135 بیش از هر زمان دیگری آشکار شده است. بر اساس گزارش پنتاگون، نیروی هوایی آمریکا مجبور است ۳ میلیارد دلار برای رفع مشکلات موتور و اجرای برنامه Engine Core Upgrade (ECU) هزینه کند که شاید از هزینه‌ای که ساخت یک موتور بهتر در ابتدا نیاز داشت، بیشتر شود.
پروژه ارتقای ECU قرار است توان موتور را افزایش دهد و مصرف سوخت و حرارت را کاهش دهد، اما کارشناسان هشدار داده‌اند این فقط یک «راه‌حل موقت» است. اگر موتور جدیدی توسعه نیابد، «اف ۳۵» برای سال‌های آینده با محدودیت عملکردی روبه‌رو خواهد بود.
