یک بحران جدید؛ کوه زباله‌ها و ناترازی نیروهای انسانی!
۱۰۰ هزار میلیارد تومان خسارت عدم مدیریت پسماند/ با انتقال آرادکوه جهنمی جدیدمی سازیم / شیرابه ها وارد آب های زیرزمینی شده اند
مشکل ناترازی انرژی و ده‌ها مشکل دیگر می‌توانست با مدیریت صحیح زباله‌های تهران حل شود. اما بحران از مبدا آغاز می‌شود؛ آن جا که سوءمدیریت، فعالیت غیرقانونی زباله‌گردها را به یک فرصت اشتباه تبدیل کرده است.
فرارو- طناز سادات حسینی‌فر، هر روز ۷ هزار تن زباله در تهران روی هم تلنبار می‌شود. قسمت قابل تامل ماجرا این است که بخشی از همین زباله‌ها سر از آب‌های سطحی و زیرزمینی درمی‌آورد.
به گزارش فرارو، تهران هر روز با کوهی از زباله بیدار می‌شود؛ کوهی که بی‌هیچ ظرفیت مشخصی راهی آرادکوه می‌شود و شیرابه‌هایش آرام‌آرام در دل خاک و آب‌های زیرزمینی نفوذ می‌کند. تهدیدی که هر لحظه می‌تواند به بحرانی بزرگ مبدل شود. در حالی‌که همین زباله‌ها توانایی تبدیل‌شدن به منبعی برای تولید مواد اولیه، انرژی و گاز دارند.
در این خصوص ابوعلی گلزاری، مدرس دانشگاه و متخصص مدیریت پسماند در گفت‌وگویی با فرارو مطرح کرد: «عدم مدیریت پسماند هر سال حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان به کشور آسیب می‌زند. اگر مدیریت صحیحی وجود داشت، این امر می‌توانست ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار سود برای کشور به همراه داشته باشد.»
حتی خود شهرداری هم از کود پسماند شهری استفاده نمی‌کند
ابوعلی گلزاری به فرارو گفت: «از همان ابتدای مسیر، زباله‌ها به‌شیوه‌ای نادرست جمع‌آوری می‌شوند؛ چراکه ما عملاً تفکیک زباله نداریم. وقتی تفکیک اتفاق نمی‌افتد، پسماندهایی که باید به بخش کمپوست بروند و تبدیل به کود شوند – یعنی همان پسماندهای فسادپذیر که حدود ۷۰ درصد کل زباله‌ها را تشکیل می‌دهند – بصورت مخلوط از پسماندهای خطرناک مثل باتری و تیز و برنده مثل شیشه گرفته تا لامپ راه به محصول نهایی یعنی کود نهایی تولید می شود.»
وی افزود: «در ابتدای فرآیند پردازش، برای اینکه کیسه‌ها باز شوند، از سرندهایی استفاده می‌کنند که با تیغه‌هایشان کیسه‌ها را پاره می‌کنند. همین باعث می‌شود شیشه‌ها و باتری‌ها خرد شوند و همراه پسماندتر به بخش موسوم به «زیر سرند» بروند. نتیجه این است که در انتها کودی که تولید می‌شود، پر از شیشه، فلزات سنگین و ناخالصی‌های دیگر است. چنین کودی مرغوبیت لازم را ندارد و خریدار هم پیدا نمی‌کند. حتی شهرداری تهران و سازمان فضای سبز هم حاضر به استفاده از آن نیستند.»
تولید بایوگاز در ناترازی انرژی کنونی حیاتی است
این کارشناس محیط زیست گفت: «در تهران روزانه حدود ۵۰۰۰ تا ۵۵۰۰ تن پسماندتر داریم، در کنار آن ۱۰ تا ۱۵ درصد پسماند خشک ارزشمند و ۱۰ تا ۱۵ درصد پسماند خشک غیرارزشمند. در دنیا برای مدیریت همان ۷۰ درصد پسماند تر، از «دایجستر» استفاده می‌کنند؛ دستگاهی که پسماند را به بایوگاز تبدیل می‌کند. حاصل کار هم گاز است و هم کود مرغوب، که هر دو ارزشمند هستند. در شرایط ناترازی انرژی، این گاز می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. برای هر یک تن پسماندتر در تهران می‌توان بین ۲۰ تا ۵۰ مترمکعب گاز تولید کرد.»
وی افزود: «با این حال، حدود ۱۰ سال پیش شهرداری تهران سرمایه‌گذاری بزرگی کرد و در آبعلی واحدی با ظرفیت ۳۰۰ تن در روز برای تولید بیوگاز راه‌اندازی شد. اما به‌دلیل تصمیمات نادرست مدیران غیرمتخصص، دستگاه‌هایی خریداری شد که به درد پسماند شهری نمی‌خورد. در سال ۱۳۹۰ میلیاردها تومان پول مالیات شهروندان هزینه شد، ولی تا امروز حتی یک مترمکعب گاز هم از آن تولید نشده است.»
زباله‌های غیرارزشمند می‌توانند سوخت صنایع باشند
گلزاری گفت: «ما ۷۰ درصد پسماند تهران را پسماندتر تشکیل می‌دهد که باید به کمپوست یا گاز تبدیل شود، اما این اتفاق نمی‌افتد. از ۳۰ درصد باقی‌مانده، حدود ۱۰ درصد خشک و ارزشمند است که زباله‌گردها جمع‌آوری می‌کنند و ۱۰ تا ۱۵ درصد ریجکت شامل پوست چیپس، پفک، لیوان کاغذی است که ارزش اقتصادی بازیافت آن‌ها پایین است و صرفه ندارد. در این موارد بهتر است از زباله‌سوز استفاده شود.»
وی یادآور شد: «حتی برای این زباله‌ها هم نیازی به زباله‌سوز نیست، چون همه را فشرده کرده و به سوخت مشتق از زباله تبدیل می‌کنند که در برنامه هفتم توسعه ذکر شده است. این سوخت می‌تواند در صنایع سیمان یا فولاد به همراه سایر سوخت‌ها مصرف شود، چون به راحتی می‌سوزد.»
در اقدامی عجیب و غیرتخصصی به سراغ زباله‌سوز ۶۰۰۰ تنی می‌روند/ یک تن زباله الکترونیکی خطرناک در کوره‌های آجرپزی برای ۵۰ گرم طلا می‌سوزد
این متخصص مدیریت پسماند گفت: «از پسماندتر می‌توان گاز تولید کرد و از پسماند غیرارزشمند انرژی گرفت. با این حال، شهرداری تهران اقدام عجیب و غیرتخصصی انجام می‌دهد: برای هفت هزار تن زباله روزانه که پنج هزار تن آن پسماندتر است، به سراغ زباله‌سوز ۶۰۰۰ تنی می‌رود. در حالی که همین حالا زباله‌سوز ۲۰۰ تنی موجود هم نمی‌تواند خوراک کافی دریافت کند و نیمی از سال یا خاموش است یا در حال اورهال قرار دارد. این دستگاه‌ها آلودگی زیادی هم دارند و مصرف آب بسیار زیادتر در این بحران آبی کشور. در این بحران آبی و ناترازی انرژی بنظر شما از این پسماندها انرژی تولید شود بهتر است یا انرژی و آب برای امحا این پسماندها هدر رود؟! »
وی افزود: «البته پسماند سوزی در حومه شهر تهران فوران می کند و هر روز شاهد این پسماند سوزی غیرقانونی هستیم و در اطراف تهران و کرج زیاد مشاهده می‌شوند. در برخی موارد زباله‌های الکترونیکی را در کوره‌های آجرپزی می‌سوزانند تا تنها مقدار کمی طلا استخراج شود؛ یک تن زباله برای ۵۰ گرم طلا.»
عدم مدیریت پسماند سالانه ۱۰۰ هزار میلیارد تومان به کشور آسیب می‌زند/ مسأله تفکیک زباله به حضور شرکت دانش‌بنیان نیاز ندارد
گلزاری گفت: «عدم مدیریت پسماند هر سال حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان به کشور آسیب می‌زند. اگر مدیریت صحیحی وجود داشت، این امر می‌توانست ۵ تا ۱۰ میلیارد دلار سود برای کشور به همراه داشته باشد. برای مثال، یک آب معدنی ۱۰ هزار تومان قیمت دارد؛ پول آب حدود ۱۰۰۰ تومان است و ۹۰۰۰ تومان باقی‌مانده مربوط به بطری است. یعنی شما فقط هزار تومان را مصرف کرده‌اید و مابقی دور ریخته می‌شود. در این میان، شهروند هیچ بهره‌ای نمی‌برد و انگیزه همکاری او برای تفکیک زباله کاهش می‌یابد.»
وی یادآور شد: «هر تن پسماندتر بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ لیتر شیرابه تولید می‌کند و روزانه در کشور حدود ۱.۵ میلیون لیتر شیرابه تولید می‌شود، اما متأسفانه حتی یک تصفیه‌خانه اصولی برای تصفیه این شیرابه‌ها وجود ندارد. قرار است با شرکت‌های دانش‌بنیان برای مدیریت شیرابه‌ها همکاری شود، اما من با این شرکت‌ها موافق نیستم. دلیل این مخالفت این است که بسیاری از مسائل مدیریت پسماند ما مرز علم نیست که یک شرکت دانش‌بنیان بتواند آن را حل کند؛ بسیاری از این شرکت‌ها بیشتر محلی برای کسب درآمد شده. مسأله مدیریت پسماند نیاز به حضور شرکت دانش‌بنیان نیاز ندارد چون مسائل مدیریت پسماند ایران اصلا در مرز علم یا نیاز به فناوری پیچیده ندارد خیلی ساده‌تر از این صحبتهاست فقط همت میخواهد و بس.»
شیرابه‌ها وارد آب‌های زیرزمینی شده‌اند/ آنالیز آب های چاه پایش در کهریزک چه به ما می‌گوید؟
این کارشناس محیط زیست گفت: «مدیریت پسماند الان بالای صد سال است در دنیا داره انجام میشه و بسیار پخته است و نیازی به نوآوری در این بخش نیست همان تجربیات دنیا بومی‌سازی شود کل مسئله حل شده. و نیازی به روش‌های پیچیده دانش‌بنیان نیست. در حال حاضر شیرابه‌ها بدون شک وارد آب‌های سطحی و زیرزمینی می‌شوند و شامل فلزات سنگین بالا، میکروپلاستیک بسیار زیاد و مواد آلی پایدار هستند که به راحتی از بین نمی‌روند و آسیب‌هایشان بسیار گسترده است.»
وی مطرح کرد: «آیا چاه‌های پایش وجود دارد؟ آیا در پایین دست کهریزک چاهی زده‌اند تا آب زیرزمینی را بررسی کنند و مشخص شود آرادکوه چه تأثیری بر آن داشته است؟»
شهروندان تفکیک می‌کنند، شهرداری قاطی
گلزاری گفت: «شهروندان دغدغه‌مند آشغال‌های خود را تفکیک می‌کنند، اما شهرداری سر کوچه آن‌ها را قاطی کرده و می‌برد. در حال حاضر، دولت هر مشکل را گردن مردم می‌اندازد؛ از کم‌مصرف کردن آب گرفته تا مدیریت پسماند که با سوءمدیریت روبه‌روست. اگر قرار است تنها شهروندان همه مشکلات مدیریت پسماند را حل کنند، پس چرا مالیات می‌دهیم؟ قبلاً با یک زنبیل همه چیز را خریداری می‌کردیم و ساعت ۹ آشغال‌ها را دم در می‌گذاشتیم، اما اکنون شهرداری سطل زباله را سر کوچه قرار داده است. اگر این سطل‌ها حذف شوند، چه اتفاقی می‌افتد؟ زباله‌گردها حذف می‌شوند، سگ‌ها و گربه‌هایی که از زباله تغذیه کرده و آسیب می‌زنند، جمع‌آوری می‌شوند. شیرابه‌هایی که سر کوچه جمع شده‌اند و نازیبایی بصری ایجاد کرده‌اند نیز کاهش می‌یابد.»
وی افزود: «اگر هر ساختمان سطل جداگانه داشته باشد، می‌توان تشخیص داد کدام شهروندان تفکیک کرده‌اند و کدام نکرده‌اند. در این صورت می‌توان به مردم هشدار داد یا دیگران را تشویق کرد، اما وقتی سطل‌ها سر کوچه‌اند، هیچ کس نمی‌فهمد کدام شهروند تفکیک کرده است. همچنین باید به تولیدکنندگان محصولات نیز توجه داشت. طبق قانون، از کارخانه‌ها پول بازیافت دریافت می‌شود؛ آن‌ها یا باید پسماند خود را مدیریت کنند یا هزینه آن را به سازمان محیط زیست یا شهرداری پرداخت کنند. آیا ما شاهد امتداد مسئولیت تولید کننده در انتهای چرخه هستیم و محیط زیست و شهرداری به تعهدات خود تاکنون عمل کرده اند؟ .»
در صورت انتقال آرادکوه فقط جهنمی جدید می‌سازیم
این استاد دانشگاه گفت: «در مورد انتقال آرادکوه، حدود ۱۰۰ میلیون تن پسماند هم اکنون به‌طور سرانگشتی در آراد کوه دفع شده است. نمی‌توان صورت مسئله را پاک کرد. ما آمدیم و محل جدیدی برای انتقال و دفن پسماند در نظر گرفتیم، پس از مدتی دوباره جهنمی مشابه شکل خواهد گرفت. مساله حل شد؟! ضمناً زیرساخت لازم برای این انتقال وجود ندارد.»
وی افزود: «اکنون عملا پیمانکاران به دولت‌ها راهکار ارائه می‌دهند، اما برای اجرای واقعی نیاز به استفاه از متخصصین، ایجاد زیرساخت، خرید دستگاه و تجهیزات داریم. .»
مدیریت بهتر، کار زباله‌گردها را زیر سوال می‌برد/ ۱۰ درصد تفکیک توسط زباله‌گردها انجام می‌شود
این متخصص مدیریت پسماند گفت: «با جمع‌آوری واحدهای غیرمجاز، این پرسش مطرح می‌شود که چگونه ۴۵۰ واحد ایجاد شده‌اند، در حالی که شهرداری و محیط زیست از آن بی‌اطلاع بوده‌اند. وقتی یک اتاق در یک ساختمان مسکونی را تجاری کنید، حتی برای یک ماه فورا جریمه می‌شوید، اما این واحدها بدون زیرساخت تفتیش و نظارت شکل گرفته‌اند. شهرداری اعلام می‌کند پسماند خشک باید از فیلتر آن عبور کند تا سهمی دریافت شود و همین موضوع باعث شده این واحدها به وجود آیند. در واقع، حدود ۱۰ درصد تفکیک توسط زباله‌گردها انجام می‌شود و شهرداری هیچ اقدامی نمی‌کند. کار زباله‌گردها از نظر قانونی اشتباه است، اما همین مقدار تفکیک انجام شده نشان می‌دهد که اگر مدیریت و تفکیک بهتری وجود داشت، کار آن‌ها بیشتر زیر سوال می‌رفت.»
وی افزود: «در این میان باید به حل مسأله پرداخت. شهرداری و محیط زیست قادر نیست جلوی فرسایش محیط زیست، آب و خاک را به تنهایی بگیرد. محیط زیست به عنوان ناظر، وظایف ترک‌فعل و نظارتی دارد و همت میخواهد، اما در عمل، حتی اگر یک صنعت کوچک در یک روستا دودش بلند شود، محیط زیست او را جریمه و پلمپ می‌کند، در حالی که کل شهرداری کشور اقدام جدی برای مدیریت پسماند انجام نمی‌دهند و آب از آب تکان نمی‌خورد.»
برای جلوگیری از بحران، ناچار به اقدامیم/ با ناترازی نیروی انسانی روبه‌رو هستیم
در نهایت این متخصص محیط زیست گفت: «با این حال هنوز فرصت جبران باقی است و ناچار به اقدام هستیم. مشکل اصلی نه تجهیزات است و نه انتقال پسماند، بلکه ناترازی نیروی انسانی است. تنها وقتی متخصصان واقعی پای کار باشند، می‌توان امید داشت که در مدیریت پسماند و محیط زیست تغییرات مثبت رخ دهد. ما تعداد زیادی فارغ‌التحصیل دلسوز محیط زیست داریم، اما اگر آن‌ها سر کار نباشند، هیچ اتفاقی نمی‌افتد.»
