در سیستان و بلوچستان چه خبر است؟/ جنگ خطرناک هند و اسرائیل در مرز شرقی ایران

پایگاه تحلیلی «کردل» در گزارشی از طرح رژیم اسرائیل برای مسلح‌سازی جدایی‌طلبان بلوچ خبر داده و تاکید کرده است: لایه‌ی خطرناک تازه‌ای به مناقشات منطقه افزوده است؛ ایران و پاکستان اکنون پروتکل‌های مشترک تبادل اطلاعات و سازوکارهای ضدتروریستی را برای مدیریت بهتر مرز ۹۰۰ کیلومتری خود برقرار کرده‌اند، مرزی با زمین‌های صعب‌العبور که پناهگاه شورشیان، قاچاقچیان و کارتل‌های مواد مخدر است. 

به گزارش ایرنا به نقل از پایگاه تحلیلی «کردل» (Cradle)، با گسترش خرابکاری‌ها و حمایت مستقیم رژیم اسرائیل از گروه‌های مسلح بلوچ، مرزهای ایران و پاکستان به صحنه رقابت‌های ژئوپولیتیکی تازه‌ای تبدیل شده است. سفر اخیر مسعود پزشکیان به اسلام‌آباد و تأکید مشترک دو کشور بر مقابله با شورش‌های مرزی، نشانه‌ای از تغییر رویکرد تهران و پاکستان در برابر تهدیدهای خارجی است. حضور موساد در بلوچستان و پیوند آن با گروه‌های جدایی‌طلب، نگرانی‌های امنیتی را دوچندان کرده و به تعمیق همکاری‌های اطلاعاتی دو همسایه انجامیده است. اکنون بلوچستان نه یک شورش محلی، بلکه میدان جنگی نیابتی است که آینده ثبات منطقه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. 

با افزایش خرابکاری‌ها و حمایت [رژیم] اسرائیل از گروه‌های مسلح بلوچ در مرزهای ایران و پاکستان، تهران و اسلام‌آباد هماهنگی‌های امنیتی خود را برای مقابله با جدایی‌طلبی‌های تحت حمایت خارجی تعمیق بخشیده‌اند. 

هنگامی که پزشکیان، رئیس‌جمهوری ایران، در ۲ اوت سال جاری (۱۲ مرداد) برای نخستین بار پس از آغاز به کار خود به پاکستان سفر کرد، تهدیدهای امنیتی فزاینده در استان راهبردی سیستان و بلوچستان، در صدر دستورکار مذاکرات قرار داشت. نشانه‌ی اهمیت موضوع، حضور «منصور بیجار» بلوچ‌تبار و استاندار تازه منصوب‌شده‌ی استان در هیات همراه پزشکیان بود. در پایان سفر دو روزه، بیانیه‌ی مشترکی صادر شد که با لحنی کم‌سابقه، بر عزم ایران و پاکستان در مبارزه با فعالیت‌های مسلحانه در مرز مشترک تأکید کرد. 

«منصور خان محسود»، مدیر اجرایی «مرکز تحقیقات مناطق قبیله‌ای پاکستان» می‌گوید: «به نظر می‌رسد تهران و اسلام‌آباد سرانجام به اجماع رسیده‌اند و پذیرفته‌اند که تنش‌های بلوچستان از یک شورش محلی فراتر رفته و به بازی پیچیده‌ی ژئوپولیتیکی تبدیل شده است. این وضعیت توجه چندین بازیگر منطقه‌ای را که تلاش می‌کنند از گروه‌های ناراضی برای تحقق اهداف راهبردی خود بهره‌برداری کنند جلب کرده است.» 

پیش از سقوط مرگبار یک فروند بالگرد در ۲۰ مه که به کشته‌شدن سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری پیشین ایران و حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه‌اش انجامید، مقام‌های بلندپایه‌ی ایرانی بارها به نقش بازیگران خارجی در ایجاد ناآرامی داخل کشور اشاره کرده بودند. امیرعبداللهیان در نشست خبری مشترک ۲۹ ژانویه در اسلام‌آباد گفت: «کشورهای ثالث» به گروه‌های مسلح فعال در مرز ایران و پاکستان کمک می‌کنند. او نامی از کشورها نبرد اما تأکید کرد که این بازیگران همواره مانع سیاست‌هایی می‌شوند که به سود تهران و اسلام‌آباد است. 

۲۸ ژوئیه امسال، خبرگزاری تاس روسیه گزارش داد که وزارت اطلاعات ایران در جریان درگیری شدید با [رژیم] اسرائیل در ژوئن، مانع نفوذ دست‌کم ۴۵۰ شبه‌نظامی خارجی شده است. مأموران اطلاعاتی ۳۰۰ نفر را در نزدیکی مرز جنوب‌شرقی شناسایی کردند که در حال آماده‌سازی برای حمله‌ی مرزی بودند. در جریان جنگ ۱۲ روزه، پلیس ایران حدود ۲۱ هزار نفر را به اتهام‌های مختلف یا برای بازجویی بازداشت کرد. مقام‌های ایرانی به شکل مستقیم تل‌آویو را متهم کردند و گفتند [رژیم] اسرائیل مزدورانی را از طریق «جبهه‌ی متحد آزادی بلوچستان» که گروه‌های جدایی‌طلب بلوچ ایران و پاکستان را گرد هم می‌آورد به خدمت گرفته و اعزام کرده است. 

محسود توضیح داد: «در جریان رویارویی ۱۲ روزه‌ی اخیر میان ایران و [رژیم] اسرائیل، تهران متوجه ارتباط نزدیک میان جدایی‌طلبان بلوچ و [رژیم] اسرائیل شد. انتقال اطلاعات به تل‌آویو موجب خسارات سنگین انسانی و زیرساختی به ایران شد.» 

مؤسسه «پژوهش رسانه‌های خاورمیانه» (MEMRI) یک اندیشکده‌ی حامی [رژیم] اسرائیل در واشنگتن در ۱۲ ژوئن پروژه‌ی مطالعات بلوچستان را راه‌اندازی کرد. ایران و پاکستان این اقدام را بخشی از تلاش هماهنگ [رژیم] اسرائیل و برخی دیگر از کشورها برای بی‌ثبات‌سازی منطقه می‌دانند. 

«عبدالله خان»، رئیس مؤسسه «مطالعات درگیری و امنیت پاکستان» در اسلام‌آباد می‌گوید: «ایران در پس‌زمینه‌ی افزایش هم‌پیمانی شبه‌نظامیان با [رژیم] اسرائیل، در حال تقویت روابط خود با پاکستان است. این پیوند زمانی آشکارتر خواهد شد که ایران سیاست‌هایش را تغییر دهد و علیه پناهگاه‌های ارتش آزادیبخش بلوچستان و جبهه‌ی متحد آزادی بلوچستان در داخل خاک خود اقدام کند. برخی کشورها در منطقه با هر دو گروه روابط نزدیکی برقرار کرده و به پلی برای اتصال آن‌ها به اسرائیل تبدیل شده‌اند.» 

پیش از سفر پزشکیان، اندیشکده‌ی «مؤسسه سیاست اسلام‌آباد» میزگردی در پایتخت پاکستان برگزار کرد و بر ضرورت مشارکت قوی‌تر برای حفاظت از منافع مشترک در محیط ژئوپولیتیکی به‌سرعت در حال تغییر تأکید کرد؛ جایی که هر دو کشور با چالش‌های مشترکی از جمله اقدامات [رژیم] اسرائیل روبه‌رو هستند. 

«مشاهد حسین»، سناتور و رئیس پیشین کمیته‌های روابط خارجی و دفاع سنای پاکستان می‌گوید: «همکاری برخی کشورهای منطقه با [رژیم] اسرائیل هشداری برای هر دو کشور ایران و پاکستان است و لزوم موضع مشترک را برجسته می‌کند. حمایت پاکستان از ایران، بیانگر پیوند پایدار میان دو کشور بر پایه منافع مشترک و تمرکز بر مقابله با چالش‌های مشترک است. هر دو ملت طوفان تجاوز بر پایه‌ی بهانه‌های دروغین را تحمل کرده‌اند و با ایستادگی خود، افسانه‌ی شکست‌ناپذیری اسرائیل را در هم شکسته‌اند.» 

یکی از افراد جذب‌شده در پروژه‌ی مطالعات بلوچستان «میر یار بلوچ»، ملی‌گرای بلوچ و از رهبران «جنبش بلوچستان آزاد» است که آشکارا خواستار ایجاد بلوچستان مستقل و سکولار در خاک ایران و پاکستان شده است. 

عبدالله خان معتقد است: شورش مسلحانه‌ی بلوچ عمدتاً حول دو گروه می‌چرخد، شاخه‌ی اسلم بلوچ از «ارتش آزادی‌بخش بلوچستان» که اکنون به شاخه‌ی «بشیر زیب» شناخته می‌شود، و «جبهه آزادی‌بخش بلوچستان» به رهبری «الله‌نذر». 

حضور فزاینده‌ی اطلاعات [رژیم] اسرائیل در بلوچستان نشان می‌دهد این منطقه تا چه حد به صحنه‌ی فعالیت‌های نیابتی خصمانه تبدیل شده است. مقام‌های ایران و پاکستان عمیقاً نگران افزایش همکاری میان موساد و گروه‌های مسلح بلوچ هستند – اتحادی که می‌تواند بنیان‌های اساسی بلوچستانِ غنی از منابع اما توسعه‌نیافته را دگرگون کند. موساد عمیقاً در عملیات علیه جبهه‌ی جنوب‌شرقی ایران دخیل بوده است. مرز پرنفوذ ایران-پاکستان فرصت‌های فراوانی برای قاچاق، نفوذ مخفیانه و حملات فرامرزی فراهم می‌کند. 

تحلیل رایج در اسلام‌آباد این است که هند، که در ماه مه با پاکستان درگیر نبردی کوتاه و شدید شد، به دنبال تغییرات در داخل پاکستان است و همزمان مراقب «ابتکار کمربند و جاده» چین که از بلوچستان عبور می‌کند، باقی مانده است. نقش دهلی‌نو در بلوچستان کاملاً مستند است. در سال ۲۰۱۶ نیروهای پاکستان «کلبوشان یاداو»، افسر نیروی دریایی هند را دستگیر کردند که به سازماندهی عملیات خرابکارانه و ارتباط با شورشیان بلوچ اعتراف کرد. مدارکی که پاکستان به شورای امنیت سازمان ملل ارائه داد، ادعاهای دیرینه درباره دخالت سازمان اطلاعات خارجی هند را تأیید کرد. 

«منصور خان محسود» معتقد است: «احتمال ارتباط [رژیم] اسرائیل با شورشیان بلوچ رو به افزایش است، به‌ویژه با توجه به همکاری نزدیک هند و اسرائیل. گفته می‌شود نیروهای نظامی اسرائیل و مأموران موساد هنگام درگیری ۱۰۰ ساعته‌ی هند و پاکستان در خاک هند حضور داشته‌اند.» 

تا همین اواخر، تهران و اسلام‌آباد بارها یکدیگر را به پناه دادن به شورشیان ضددولتی متهم می‌کردند. حملات هوایی متقابل دو کشور در اوایل ۲۰۲۴ نشان‌دهنده‌ی شدت این نارضایتی‌ها بود. اما در سال گذشته و به‌ویژه در ماه‌های اخیر، محاسبات منطقه‌ای به‌طور چشمگیری تغییر کرده است. فشار بسیار واقعی است. به‌ندرت روزی می‌گذرد که یکی از نیروهای امنیتی ایران یا پاکستان در مرز یا داخل خاکشان هدف قرار نگیرد. تنها در ماه گذشته، هفت افسر ارتش پاکستان در حملات شورشیان کشته شدند. این تلفات شامل سربازان رده‌پایین‌تر نیست که مرگشان اغلب گزارش نمی‌شود. 

ایران و پاکستان اکنون پروتکل‌های مشترک تبادل اطلاعات و سازوکارهای ضدتروریستی را برای مدیریت بهتر مرز ۹۰۰ کیلومتری خود برقرار کرده‌اند؛ مرزی با زمین‌های صعب‌العبور که پناهگاه شورشیان، قاچاقچیان و کارتل‌های مواد مخدر است. کارزار هند و [رژیم] اسرائیل برای مسلح‌سازی جدایی‌طلبی بلوچ، لایه‌ی خطرناک تازه‌ای به مناقشات منطقه افزوده است. اینکه ایران و پاکستان تا چه اندازه در دفع این تلاش‌ها موفق باشند، می‌تواند فصل بعدی شورش بلوچ را رقم بزند.