دلایل بحران آب

شیرین‌سازی آب یکی از قدیمی‌ترین نوآوری‌هایی است که انسان برای تامین آب شیرین از آن استفاده کرده است. دریانوردان یونانی به جوشاندن آب دریا برای تبخیر آب شیرین و جداسازی آن از نمک متوسل شدند، در حالی که رومی‌ها از فیلترهای رسی برای جدا کردن نمک‌ها و ناخالصی‌ها استفاده می‌کردند. با وجود پیشرفت‌های تکنولوژیکی مدرن، روش‌های تقطیر و فیلتراسیون هنوز هم اساس فناوری‌های پیشرفته شیرین‌سازی امروزی را تشکیل می‌دهند. 

به گزارش جماران به نقل از الجزیره،  تعداد نیروگاه‌های آب شیرین کن در جهان حدود ۱۵ هزار نیروگاه است و بزرگترین این نیروگاه‌ها در عربستان سعودی و امارات متحده عربی قرار دارند که به گفته پلتفرم ایالت ویکتوریا استرالیا، بزرگترین و مهمترین نیروگاه‌های آب شیرین کن جهان را در خود جای داده اند. 

حجم بازار جهانی فناوری‌های شیرین‌سازی آب

حجم بازار جهانی فناوری‌های شیرین‌سازی آب در سال ۲۰۲۴.۲۵. ۶۸ میلیارد دلار آمریکا تخمین زده شده است. پیش بینی می‌شود ارزش بازار در سال ۲۰۲۵ به ۲۷.۸۰ میلیارد دلار برسد و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۲ به ۴۹.۸۰ میلیارد دلار برسد که نرخ رشد سالانه مرکب آن در دوره پیش بینی شده ۸.۶۸ درصد خواهد بود. 

منطقه خاورمیانه و آفریقا با سهم بازار ۵۲.۹۵ درصدی در سال ۲۰۲۴ بر صنعت فناوری‌های شیرین‌سازی آب تسلط داشته اند. این بر اساس گزارش پلتفرم «Fortune Business Insights» است. 

بحران جهانی آب

تقاضای جهانی برای آب با رشد جمعیت و توسعه اقتصادی همچنان در حال افزایش است، در حالی که کمبود منابع آب شیرین در نتیجه افزایش تقاضا برای منابع طبیعی و اثرات تغییرات آب و هوایی، به ویژه در مناطق بیابانی نیمه خشک و ساحلی/جزیره ای، تشدید می‌شود. 

به گزارش دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا)، برداشت جهانی آب سالانه از ۴ هزار میلیارد متر مکعب فراتر می‌رود و بیش از ۲۵ درصد از جمعیت جهان از کمبود آب شیرین رنج می‌برند. 

داده‌های جدید از اطلس خطرات آب متعلق به موسسه منابع جهانی نشان می‌دهد که ۲۵ کشور - که یک چهارم جمعیت جهان در آن زندگی می‌کنند - هرساله با کمبود شدید آب مواجه هستند، زیرا به طور منظم تقریباً تمام منابع آبی موجود خود را تخلیه می‌کنند. حداقل ۵۰ درصد از جمعیت جهان - یعنی حدود ۴ میلیارد نفر - حداقل یک ماه در سال در شرایط کم آبی شدید زندگی می‌کنند. 

علل بحران جهانی آب چیست؟ 

تقاضا برای آب در سراسر جهان از مقادیر موجود فراتر می‌رود، زیرا تقاضای جهانی برای آب از سال ۱۹۶۰ بیش از دو برابر شده است. این افزایش تقاضا اغلب نتیجه رشد جمعیت و صنایع مرتبط با آن، مانند کشاورزی آبی، دامداری، تولید انرژی و تولید است. 

در مقابل، کمبود سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آب، سیاست‌های استفاده ناپایدار و همچنین نوسانات ناشی از تغییرات آب و هوایی، بر منابع موجود تأثیر می‌گذارد. این بر اساس گزارش موسسه منابع جهانی است. 

تنش آبی

تنش آبی (Water stress) نسبت تقاضا برای آب به منابع تجدیدپذیر موجود است و شاخصی است که برای اندازه گیری میزان رقابت بر سر منابع آب محلی استفاده می‌شود. هر چه شکاف بین عرضه و تقاضا بیشتر باشد، احتمال اینکه یک منطقه تحت تأثیر کمبود آب قرار گیرد بیشتر است. 

کشوری که ۸۰ درصد یا بیشتر از منابع آبی موجود خود را مصرف کند، به عنوان «دارای تنش آبی شدید» طبقه‌بندی می‌شود، در حالی که اگر مصرف آن از ۴۰ درصد از این منابع فراتر رود، در وضعیت «تنش آبی بالا» قرار دارد. 

حتی اگر جهان موفق شود افزایش دما را تا بین ۱.۳ تا ۲.۴ درجه سانتیگراد تا سال ۲۱۰۰ محدود کند، باز هم انتظار می‌رود یک میلیارد نفر دیگر تا سال ۲۰۵۰ در شرایط تنش آبی بسیار بالا زندگی کنند، که این سناریویی خوش‌بینانه است. 

۱۲ کشور عربی در صدر فهرست کشورهای دارای کمبود آب شدید قرار دارند. 

 منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا حدود ۶ درصد از جمعیت جهان را در خود جای داده است، اما تنها کمتر از ۲ درصد از منابع آب تجدیدپذیر جهان را در اختیار دارد. 

این منطقه خشک‌ترین منطقه جهان است و ۱۲ کشور از کشورهای دارای کمبود آب شدید در جهان را شامل می‌شود: الجزایر، بحرین، کویت، اردن، لیبی، عمان، فلسطین، قطر، عربستان سعودی، تونس، امارات و یمن. 

متوسط ​​دسترسی به آب برای هر فرد در منطقه حدود ۱۲۰۰ متر مکعب در سال است، یعنی حدود ۶ برابر کمتر از میانگین جهانی که ۷۰۰۰ متر مکعب است. اکثر کشورهای منطقه نمی‌توانند به طور پایدار تقاضای فعلی آب را برآورده کنند. با افزایش سریع جمعیت و افزایش مصرف، انتظار می‌رود سهم سرانه آب تا سال ۲۰۵۰ به نصف کاهش یابد. 

به گفته بانک جهانی، علی‌رغم کمبود شدید، برخی از کشورهای ثروتمند منطقه، به‌ویژه اعضای شورای همکاری خلیج فارس، بالاترین میزان مصرف آب سرانه در جهان را به ثبت می‌رسانند. این کشورها همچنین شاهد بیشترین شکاف بین عرضه و تقاضا برای آب‌های تجدیدپذیر هستند. به عنوان مثال: 

بحرین ۲۲۰ درصد از منابع تجدیدپذیر خود را مصرف می‌کند، در حالی که این نسبت در عربستان سعودی به ۹۴۳ درصد می‌رسد و در کویت به اوج خود یعنی ۲۴۶۵ درصد می‌رسد. 

برای تأمین تقاضای رو به رشد، بسیاری از کشورهای منطقه به نمک‌زدایی از آب دریا متکی هستند، به طوری که بیش از ۷۵ درصد از آب شیرین‌کن جهان در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تولید می‌شود. 

۱۰ نیروگاه بزرگ آب شیرین‌کن جهان

صنعت آب شیرین‌کن در سطح جهانی به لطف نوآوری‌ها و پیشرفت‌های علمی گسترش یافته است. عربستان سعودی از نظر ظرفیت تولید در صدر بخش آب شیرین‌کن قرار دارد و به لطف کاربردهای گسترده، تنوع فناوری، سرمایه‌گذاری مستمر در تحقیق و توسعه و بهبود کارایی انرژی، در فناوری آب شیرین‌کن تبدیل به یک پیشتاز شده است. 

در زیر فهرستی از ۱۰ نیروگاه بزرگ آب شیرین‌کن در جهان بر اساس مرکز تحقیقات بلک‌ریج و پلتفرم «آکواتیک» آورده شده است: 

نیروگاه آب شیرین‌کن «راس الخیر» 

کشور: عربستان سعودی

ظرفیت: ۲.۹۹ میلیون متر مکعب در روز

پروژه نمک‌زدایی و تولید برق «راس الخیر» در عربستان سعودی یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌ها از نوع خود در جهان است، زیرا نمک‌زدایی و تولید برق را در یک سیستم یکپارچه ترکیب می‌کند و بر اساس اعلام سازمان عربی توسعه اداری، هزینه آن بیش از ۲۳ میلیارد ریال سعودی بوده است. 

نیروگاه آب شیرین کن «جبل علی» 

کشور: امارات متحده عربی

ظرفیت: ۲.۲ میلیون متر مکعب در روز

یکی از بزرگترین نیروگاه‌های آب شیرین کن در یک مکان در جهان، با ظرفیت تولید ۲.۲ میلیون متر مکعب در روز. این نیروگاه یکی از مشهورترین نیروگاه‌های آب شیرین کن در دبی است و با هزینه تخمینی ۳ میلیارد دلار آمریکا ساخته شده است. 

نیروگاه آب شیرین کن «فجیره» 

کشور: امارات متحده عربی

ظرفیت: ۱.۰۴ میلیون متر مکعب در روز

نیروگاه آب شیرین کن فجیره یکی از بزرگترین ایستگاه‌های آب شیرین کن در امارات و جهان محسوب می‌شود و یک نیروگاه آب شیرین کن هیبریدی است که از طریق شیرین‌سازی گسترده و تولید برق، امنیت آبی را فراهم می‌کند. 

نیروگاه آب شیرین کن الطویله

کشور: امارات متحده عربی

ظرفیت: ۹۰۹.۲ هزار متر مکعب در روز

نیروگاه آب شیرین کن الطویله پس از نیروگاه جبل علی، یکی از بزرگترین ایستگاه‌های آب شیرین کن در امارات محسوب می‌شود و در ابوظبی واقع شده است. این نیروگاه از فناوری «گذرندگی وارونه» استفاده می‌کند و روزانه حدود ۹۰۹ هزار و ۲۰۰ متر مکعب آب شیرین تولید می‌کند که هزینه آن ۸۷۴ میلیون دلار آمریکا بوده است. این پروژه با همکاری شرکت‌های «طاقه»، «مبادله» و «آکوا پاور» اجرا شده و در سال ۲۰۲۳ به بهره برداری رسیده است. 

شرکت آب و برق «الجبیل» 

کشور: عربستان سعودی

ظرفیت: ۸۰۰ هزار متر مکعب در روز

«نیروگاه آب و برق الجبیل» (JWAP) یکی از بزرگترین نیروگاه‌های آب شیرین کن در جهان است و در شهر الجبیل عربستان سعودی واقع شده است. این نیروگاه در سال ۲۰۱۰ به بهره برداری رسید و روزانه ۸۰۰ هزار متر مکعب آب تولید می‌کند. این نیروگاه شامل ۲۷ واحد آب شیرین کن است و یکی از نیروگاه‌های دو منظوره محسوب می‌شود. 

نیروگاه آب شیرین کن «ام القوین» 

کشور: امارات متحده عربی

ظرفیت: ۶۸۱.۹ هزار متر مکعب در روز

این نیروگاه در سال ۲۰۲۳ به بهره برداری رسید و با استفاده از فناوری گذرندگی وارونه، روزانه حدود ۶۸۱ هزار و ۹۰۰ متر مکعب آب تولید می‌کند. هزینه این پروژه حدود ۷۹۷ میلیون دلار بوده است. 

نیروگاه آب شیرین کن «سورک» 

فلسطین اشغالی

ظرفیت: ۶۴۰ هزار متر مکعب در روز

این نیروگاه یکی از بزرگترین نیروگاه‌های آب شیرین کن اسرائیل و جهان محسوب می‌شود و در تل آویو واقع شده است. این نیروگاه در سال ۲۰۱۳ فعالیت خود را آغاز کرد و با استفاده از فناوری گذرندگی وارونه، روزانه حدود ۶۴۰ هزار متر مکعب آب تولید می‌کند که ۲۰ درصد از نیازهای آبی رژیم صهیونیستی را تأمین می‌کند. هزینه ساخت آن حدود ۴۸۹ میلیون دلار بوده است. 

نیروگاه آب شیرین کن «الشعیبه ۳» 

کشور: عربستان سعودی

ظرفیت: ۶۰۰ هزار متر مکعب در روز

نیروگاه «الشعیبه ۳» یکی از بزرگترین نیروگاه‌های آب شیرین کن در جهان است، با ظرفیت تولید ۶۰۰ هزار متر مکعب در روز، برای تأمین تقاضای آب در جده و مکه مکرمه، به ویژه در فصول اوج در ماه‌های رمضان و حج. این نیروگاه با استفاده از فناوری گذرندگی وارونه کار می‌کند. هزینه این پروژه حدود ۸۰۰ میلیون دلار تخمین زده شده است. 

نیروگاه آب شیرین کن «کارلسباد» 

کشور: ایالات متحده

ظرفیت: ۱۸۹ هزار متر مکعب در روز

«نیروگاه کارلسباد» برای آب شیرین کن در سن دیگو، کالیفرنیا، یکی از بزرگترین نیروگاه‌های آب شیرین کن در نیمکره غربی است و حدود ۱۸۹ هزار متر مکعب آب شیرین در روز تولید می‌کند، که ۱۰ درصد از تأمین آب آشامیدنی شهر سن دیگو را پوشش می‌دهد و برای حدود ۳۰۰ هزار نفر کافی است. این نیروگاه با هزینه ۹۲۲ میلیون دلار آمریکا توسط شرکت «پوزیدون ریسورسز» ساخته شده است. 

نیروگاه آب شیرین کن مینجور

کشور: هند

ظرفیت: ۱۰۰ هزار متر مکعب در روز

نیروگاه آب شیرین کن مینجور یکی از بزرگترین ایستگاه‌های آب شیرین کن در هند است و در منطقه «تامیل نادو» با ظرفیت تولید ۱۰۰ هزار متر مکعب در روز واقع شده است. این ایستگاه در سال ۲۰۱۰ با هزینه ۵.۱۵ میلیارد روپیه هند (حدود ۶۲ میلیون دلار آمریکا) تأسیس شد و از فناوری گذرندگی وارونه استفاده می‌کند و آب آشامیدنی حدود ۵۰۰ هزار نفر را تأمین می‌کند، که آن را به یکی از مهمترین منابع آب در منطقه تبدیل کرده است.