نابرابری تحصیلی؛ برنده کنکور کدام مدرسه است؟
با وجود شهریه ۱۰۰ تا ۱۴۰ میلیون تومانی مدارس غیردولتی که گاه با فوق‌برنامه‌ها به بیش از این مبلغ هم می‌رسد، سهم ثبت‌نام در این مدارس به ۱۵ درصد افزایش یافته است؛ روندی که پرسش‌های جدی درباره تفاوت واقعی این مدارس با مدارس دولتی و تأثیرشان بر موفقیت دانش‌آموزان در کنکور ایجاد می‌کند.
فرارو- طناز سادات حسینی‌فر؛ هزینه تحصیل دانش‌آموزان در مدارس غیردولتی، در سال جدید، ۱۰۰ تا ۱۴۰ میلیون تومان برآورد شده است. هزینه‌ای که عموم مردم جامعه از پس تقبل آن برنمی‌آیند. با این حال برخی مدارس حتی شهریه‌هایی بالاتر از 140 میلیون از در نظر گرفته‌اند و با در نظرگرفتن سرویس، هزینه ناهار، لباس، اردو و ... در نهایت این اعداد عجیب تر هم می شوند.
به گزارش فرارو، با گذر زمان، دهک‌های کم‌درآمد از پرداخت این هزینه‌های سرسام‌آور بازماندند و خانواده‌های پردرآمد توانستند فرزندانشان را به مدارس غیردولتی بفرستند. با این وجود پرداخت هزینه‌های سنگین مدارس خصوصا برای والدینی که چند فرزند دارند با سختی و دردسر زیاد همراه است.
اکنون پرسش این است که چرا با وجود شرایط اقتصادی دشوار، بسیاری از والدین همچنان بر تحصیل فرزندانشان در مدارس غیردولتی اصرار دارند؟ عملکرد مدارس دولتی و غیردولتی چه تفاوتی دارد؟ و در نهایت، این انتخاب چه تاثیری بر سرنوشت دانش‌آموزان در روز کنکور خواهد گذاشت؟
هزینه‌های کمرشکن
هزینه تحصیل در مدارس غیردولتی، بسته به پایه تحصیلی و شهری که خانواده در آن سکونت دارد، متفاوت است. با این حال، کف شهریه ۹ میلیون و سقف آن ۵۷ میلیون تومان اعلام شده است؛ البته مدارس تحت عناوین مختلف این اعداد را به طور پلکانی افزایش می‌دهند.
طبق گزارش‌های میدانی، زمانی که قرارداد ثبت‌نام با مدارس غیردولتی امضا می‌شود، اضافه‌شدن فوق‌برنامه‌ها به لیست هزینه‌ها، شهریه را گاهی به ۱۵۰ میلیون تومان یا حتی بیشتر می‌رساند. ناگفته پیداست که اگر ثبت‌نام در برخی از این فوق‌برنامه‌ها صورت نگیرد، دانش‌آموز درگیر مشکلات و حاشیه‌هایی خواهد شد.
مادر رویا، دانش‌آموز پایه دهم در یکی از مدارس غیردولتی، در گفت‌وگو با خبرنگار فرارو توضیح داد: «برخی از این فوق‌برنامه‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بخشی از دروس اصلی در آن‌ها تدریس می‌شود و اگر در آن‌ها ثبت‌نام نکرده باشیم، رویا از درس‌ها عقب می‌افتد.»
مادر رویا در خصوص هزینه‌های لباس و لوازم التحریر هم گفت: «اگر رویا از خرید این لیست‌ها جا می‌ماند، در مدرسه به حاشیه رانده می‌شد و دیگر دانش‌آموزان او را از خود نمی‌دانستند.»
در مجموع چنین هزینه‌هایی می‌تواند کمر اقتصاد بسیاری از خانواده‌ها را خم کنند خصوصا وقتی شهریه مدارس تقریباً معادل کل یا بخش زیادی از درآمد سالانه پدر یا مادر است.
چرا در مدارس غیر دولتی به هر قیمتی؟!
با وجود هزینه‌های بالای مدارس غیردولتی، یک آمار متناقض توجه‌ها را جلب می‌کند؛ سهم ۱۵ درصدی ثبت‌نام که نسبت به سال‌های قبل، ۴ درصد افزایش داشته است. بنابراین پرسشی بنیادین مطرح می‌شود: تفاوت عملکرد مدارس غیردولتی با مدارس دولتی چیست که والدین را به ثبت‌نام در آن‌ها ترغیب می‌کند؟
مادر رویا در پاسخ به این پرسش گفت: «از نظر من کیفیت آموزش در مدارس دولتی پایین است. تعداد دانش‌آموزان در محیط مدرسه و کلاس‌ها بالاست و در طول زمستان مدام دلواپس این هستم که رویا ویروس جدیدی بگیرد. از طرف دیگر، مدارس دولتی فقط آن‌قدر زمان دارند که مطالب درسی را به فرزندانمان آموزش دهند (آن هم نصفه و نیمه) و عملاً مهارت خاصی به آن‌ها نمی‌آموزند. به عنوان مثال، مهارتی که برای تست‌زنی لازم است، قطعاً در کلاس‌های مدرسه به دست نمی‌آید!»
با این وجود مادر سجاد که فرزندش در مدارس دولتی مشغول به تحصیل است، عملکرد مدارس دولتی را بهتر از غیردولتی ارزیابی کرده و گفت: «دبیرهایی که در مدارس دولتی مشغول به تدریس هستند، عموما باسابقه و باتجربه‌ترند. به علاوه، سجاد در مدرسه‌ای دولتی بیشتر می‌تواند طعم حضور در اجتماع را بچشد و با افراد متفاوتی معاشرت کند که طبقه‌بندی نشده‌اند.»
روزنامه دنیای اقتصاد درباره چرایی استقبال از مدارس غیردولتی نوشته است: «کاهش کیفیت و اعتماد به آموزش دولتی در ایران، اصلی‌ترین دلیل افزایش ثبت‌نام در مدارس غیرانتفاعی است؛ به‌طوری‌که والدین با رضایت کامل شهریه‌های بالاتر از سقف مصوب را پرداخت می‌کنند و ترجیح می‌دهند دولت نظارتی بر امور مالی مدارس نداشته باشد. بسیاری از والدین صرفا برای اطمینان خاطر از محیط فرهنگی و تربیتی مدارس، ترجیح می‌دهند فرزندان خود را در مدارس غیرانتفاعی ثبت‌نام کنند.»
هدفی به نام کنکور
بسیاری از والدین هنگام ثبت‌نام فرزندانشان در مدارس غیردولتی این تصور را دارند که در حال انجام یک «سرمایه‌گذاری آموزشی» هستند. به باور آنان، نتیجه این سرمایه‌گذاری در روز کنکور، که سرنوشت‌سازترین روز در زندگی تحصیلی است، دیده می‌شود. اما آیا واقعاً چنین است؟
اگر به آمار قبولی سال گذشته نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم که سهم بزرگی از رتبه‌های برتر مربوط به مدارس سمپاد است؛ مدارسی که نه دولتی‌اند و نه غیردولتی، بلکه با آزمون‌های پیچیده و سخت، مستعدترین دانش‌آموزان را غربال کرده و در نهایت روانه دانشگاه می‌کنند. در این میان، سهم دانش‌آموزان مدارس غیردولتی از ۱۰ رتبه برتر، در گروه آزمایشی ریاضی ۲ نفر و در گروه آزمایشی انسانی نیز ۲ نفر بوده است. سهم نگران‌کننده اما مربوط به مدارس دولتی است؛ تنها ۷ درصد، یعنی ۲ نفر از ۳۰ رتبه برتر کنکور، که سال گذشته سرتیتر خبرها شد.
در همین راستا، معاون وزیر آموزش و پرورش سال گذشته گفت: «نتایج کنکور سراسری سال ۱۴۰۳ حاکی از این است که ۸۵ درصد افرادی که موفق به قبولی در کنکور شدند، مربوط به مدارس دولتی و ۱۵ درصدشان مربوط به مدارس غیردولتی بوده است.» این در حالی است که منظور وی از «مدارس دولتی» در این آمار، مدارس استعدادهای درخشان (سمپاد)، هیأت امنایی و نمونه دولتی است؛ مدارسی که عملاً دولتی محسوب نمی‌شوند، چراکه والدین برای تحصیل فرزندشان در آن‌ها باید هزینه پرداخت کنند و پذیرش دانش‌آموزان نیز مستلزم آمادگی قبلی و شرکت در آزمون ورودی است؛ موضوعی که با ترجیح برخی والدین هم‌خوانی ندارد.
از سوی دیگر، آمار قبولی کنکور سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد سهم واقعی دانش‌آموزان مدارس دولتی عادی تنها ۲.۵ درصد بوده است. همچنین، گزارشی از روزنامه همشهری با اشاره به تبعیض آموزشی و برتری آمار قبولی مدارس غیردولتی نشان می‌دهد که این مدارس غیردولتی سهم ۹۷.۵ درصدی از رتبه‌های برتر کنکور را دارند.
