آپشنهای سوخته بورس تهران؛ سیگنال اختیار معامله به بازار سهام

در میانه سایهروشنهای سیاسی و اقتصادی، بورس تهران پس از افتی سنگین، بار دیگر به سطح حمایتی آشنای ۲میلیون و ۶۵۰هزار واحدی پناه آورده است؛ سطحی که پیشتر دو بار ناجی شاخص کل شده و امید به بازگشت را در دل سهامداران زنده کرده بود.
درحالیکه چشمانداز بازار سهام درهالهای از ابهام قرار دارد، بازار مشتقه و بهویژه اختیار معامله نیز با رکود نسبی مواجه شده است؛ رکودی که ریشه در بحرانهای بیرونی و تصمیمگیریهای بحثبرانگیز در روزهای بحرانی دارد.
به گزارش دنیای اقتصاد، در همین حال، ابزارهای مدیریت ریسک نظیر قراردادهای اختیار فروش در روزهای ریزشی، نقش ناجی را برای برخی سرمایهگذاران ایفا کردهاند. بررسی برخی از دادههای آماری سیگنال مثبتی را برای احتمال توقف ریزش بورس مخابره میکنند. اگر متغیرهای سیاسی مانعتراشی نکنند، شانس خودنمایی بازار سهام بالاتر خواهد بود.
شاخص در پناه حمایت
نماگر بورس تهران، پس از افت ۱۷درصدی از سقف اردیبهشت امسال، اکنون در محدوده حمایتی ۲میلیون و ۶۵۰هزار واحد قرار دارد. پس از فشارهای متعدد از سوی متغیرهای سیاسی و چشمانداز نامعلوم اقتصادی، اکنون شاخص کل بازار سهام، به حمایتی پناه آورده، که در دو مقطع زمانی یاریگر اهالی بورس بوده است. اواخر سال گذشته شاخص کل پس از برخورد به سطح حمایتی مذکور، روند صعودی را آغاز کرد تا با شارژ مذاکرات سیاسی به سوی فتح کانالهای جدید حرکت کند.
پس از ثبت قله ۳میلیون و ۲۵۰هزار واحدی در ۲۱اردیبهشتماه، انتظار میرفت، نماگر اصلی بازار در سطح ۳میلیون واحد آرام بگیرد و مجددا وارد فاز صعودی شود. با این حال، تعویقهای چندباره مذاکرات با آمریکا و در نهایت تحمیل ریسکهای بزرگتر نظیر جنگ، موجب شد تا نماگر اصلی برای بار دوم به حمایتی که در میانه ابرکانال ۲.۶میلیون واحد قرار دارد، امیدوار شود. در میانه تیرماه همزمانی حمایتهای پولی سیاستگذار و حمایت تکنیکال، مانع افت ارتفاع بیشترشاخص شد. مجددا طی یک هفته گذشته، شاخص کل، با تحولات سیاسی و اخبار متناقض به این محدوده رسیده است.
روزهای تلخ آپشنها
پس از بازگشایی بازار، در هفته دوم تیرماه، بازار اختیار معامله شاهد افت قابلتوجه ارزش معاملات بود. دادوستدهای بازار اختیار معامله سهام که در روزهای سبز اردیبهشت به بیش از ۵۰۰میلیارد تومان رسیده بود، اکنون در کانال ۲۰۰میلیارد تومان قرار دارد. یکی از دلایل اصلی این موضوع، عدم چشمانداز شفاف و مشخص از آینده بازار سهام است. ریسکهایی که از سوی سیاستگذار به فعالان بازار مشتقه، تحمیل شد، احتمالا از یاد نخواهد رفت.
در روزهایی که کشور با درگیری نظامی مواجه شد، تعطیلی بازار مشتقه سبب شد تا خریداران قراردادهای اختیار خرید با زیان هنگفتی مواجه شوند. با توجه به اهمیت زمان و ارزش زمانی قراردادها برای خریداران، هرگونه تعطیلی یا بستهشدن نماد دارایی پایه سیگنال نامطلوبی را برای آپشنبازها به همراه خواهد داشت. در این میان، یکی از چالشهای اصلی این بازار، بازگشایی قراردادها و عدم افزایش سررسید آنها به اندازه روزهای تعطیلی بازار بود.
بسیاری از فعالان معتقد بودند که تحلیلگران بورسی شانس تعطیلی بازار را بسیار کم میدانستند و ناگهانیبودن تحولاتی نظیر جنگ، نباید منجر به زیان سهامداران شود. هرچند که در نهایت سازمان بورس تصمیم گرفت تا بدون دستکاری سررسید قراردادها روند طبیعی بازار مشتقه ادامه داشته باشد، اما انتقادها از شیوه مدیریت بازار ادامه دارد. شاید بورس تهران، در هیچ مقطعی تاکنون شاهد پررنگشدن اهمیت مدیریت ریسک و سرمایه نبوده است.
خبرگان بازار مشتقه بارها هشدار داده بودند که اخذ موقعیت فزاینده خرید و فروش بدون پشتوانه ریسکهای بالایی دارد و باید با بخش اندکی از سرمایه صورت گیرد. رعایت نکردن قوانین بازار مشتقه، سبب شد تا پس از بازگشایی بازار قراردادهای اختیار خرید بیش از ۹۹درصد از ارزش خود را از دست داده و خریداران با زیان جدی مواجه کند. به عبارت دیگر سرمایه اکثر افرادی که موقعیت بازخرید در قراردادهای با سررسید برج ۴ یا ۵ اهرم، خودرو، شستا یا حتی خساپا داشتند، نابود شد.
روایتی از یک استراتژی
در روزهایی که بورس تهران با خوشبینی مفرط به دلیل مذاکرات سیاسی با آمریکا مواجه بود، بازار مشتقه بهخصوص اختیار معامله سهام این بستر را فراهم کرده بود، تا ریسک کاهش احتمالی قیمت سهام تا حدودی پوشش داده شود. با وجود آن که اختیارهای فروش حجم بالایی از معاملات مشتقات را در اختیار ندارند و صرفا این ابزار حیاتی روی برخی از داراییهای پایه تعریف شده است، اما استفاده از اختیارهای معامله فروش، ناجی برخی از سبدهای بورسی شد.
بهخصوص برای کسانی که با صندوق اهرم یا شستا به استقبال ثبت یک قله جدید در شاخص کل رفته بودند، قراردادهای اختیار فروش میتوانست بخش بزرگی از زیانها را جبران کند. مصداق بارز این موضوع، قراردادهای اختیار فروش اهرم برای سررسید تیرماه بود. این قراردادها با رشد قیمتی بیش از ۲۰۰درصدی موفق شدند تا مانع از تحقق ضررهای بزرگ شوند.
سیگنال آپشن به بورس
بررسی نسبت موقعیتهای باز اختیار فروش به اختیار خرید یکی از ابزارهایی است که به واسطه بازار مشتقه میتواند سیگنالهایی را مخابره کند. هرچقدر این نسبت بیشتر باشد، احتمالا موقعیتهای اختیار فروش با سرعت بیشتری رو به افزایش است، این موضوع به افت قیمت سهام یا دارایی پایه منجر خواهد شد. بر عکس، هر چقدر این نسبت رو به کاهش باشد، سبقت بازشدن موقعیتهای اختیار خرید نسبت به اختیار فروش را شاهد هستیم.
این امر نیز به بازگشت بازار به روند صعودی خواهد انجامید. محاسبه این نسبت در صندوق اهرم به عنوان ابزاری که نماینده شاخص کل است، نشان میدهد که هرچقدر این نسبت به ۰.۲نزدیک شود، احتمال آن که بازار به روند صعودی باز گردد، بسیار زیاد است. شاخص نسبت اختیار فروش به اختیار خرید اکنون حدود ۰.۲۳است. در این شرایط میتوان به صعود بورس امیدوار ماند. به شرط آن که عوامل سیاسی برای تحقق روند افزایشی مانع تراشی نکنند.