فرافکنی توانیر برای خاموشی‌های گسترده در ایران

با شدت گرفتن گرما و کمبود برق در پایتخت و ادامه‌دار شدن خاموشی‌ها نگرانی‌های شهروندان نیز از قطعی‌های پیاپی برق دوچندان شده است، آن‌گونه که مسوولان این حوزه در ابتدای سال جاری عنوان کرده بودند میزان کمبود برق در تهران حدود ۳۲ هزار مگاوات بود، اما بر اساس آخرین گفته‌های عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو این ناترازی‌ها کمتر شده و با اجرای برنامه‌های بهینه‌سازی مصرف برق و افزایش تولید، این عدد به کمتر از ۱۰ هزار مگاوات رسیده است.

به گزارش اعتماد، در ابتدای سال اعلام شده بود که اگر نیروگاه‌های سیکل ترکیبی و گازی وارد مدار مصرف برق نشوند، وضعیت ناترازی‌های برق در بهار و تابستان ۱۴۰۴بسیار بحرانی‌تر از سال قبل خواهد بود. آنچه مسلم است ناترازی بزرگی میان ظرفیت تولید و مصرف برق کشور وجود دارد و در حال حاضر نیروگاه‌های آبی با کاهش بارندگی‌ها وضعیت مناسبی ندارند و ایران با مشکل کمبود آب هم روبه‌رو شده است و آب پشت سدها به شدت افت داشته و حتی احتمال جیره‌بندی آب هم بالا رفته پس در نتیجه برق کشور سهمی از این آب ندارد. 

استخراج غیرمجاز رمزارز

یکی از مشکلات بزرگ صنعت برق در حال حاضر فعالیت‌های غیرقانونی و غیرمجاز مصرف برق، به ویژه در حوزه استخراج غیرمجاز رمزارز است، چراکه این فعالیت‌ها خسارت سنگینی به شبکه برق وارد می‌کنند و باید با همکاری دستگاه‌های مختلف، نسبت به مقابله با آن‌ها اقدام شود.

مصرف برق ماینرها بسته به مدل و برند آن‌ها متفاوت است. برخی دستگاه‌های قدیمی مصرف انرژی بسیار بالایی دارند، در حالی که مدل‌های جدیدتر با بهره‌وری انرژی بالاتر، برق کمتری مصرف می‌کنند. معمولا ماینرهایی با هش ریت بالا، مصرف انرژی بیشتری دارند؛ اما مدل‌هایی که از فناوری‌های بهینه‌تر استفاده می‌کنند، نسبت به توان پردازشی خود، مصرف بهینه‌تری خواهند داشت.

برای مثال، Antminer S۱۹ XP یکی از بهینه‌ترین ماینرهاست که مصرف انرژی آن ۳۰۷۵ وات است. آن‌گونه که اعلام شده تعرفه برق به ازای هر کیلووات ساعت در سال ۱۴۰۴، به‌طور تقریبی تا سقف ۱۰۰ کیلووات، حدود ۱۳۹ تومان، از ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلووات ساعت، حدود ۱۶۲ تومان و از پله ۲۰۰ تا۳۰۰ کیلووات ساعت چیزی معادل ۳۵۰ تومان در نظر گرفته می‌شود و در نهایت علاوه بر هزینه مصرف انرژی، مبالغ دیگری مانند مالیات بر ارزش افزوده، عوارض برق و هزینه‌های جانبی (مانند بیمه) نیز به مبلغ نهایی قبض اضافه خواهد شد.

تهران از نظر دسته‌بندی الگوی مصرف برق در دسته مناطق عادی قرار دارد. مشترکان ساکن تهران در ماه‌های غیرگرم که از مهر تا اردیبهشت است، با الگوی مصرف ماهانه ۲۰۰ کیلووات ساعت روبه‌رو هستند و تعرفه برق برای مشترکانی که کمتر یا در حد این الگو مصرف کنند، در پله پایین‌تر و با نرخ یارانه‌ای محاسبه می‌شود. اگر افزایش مصرف به دلیل استفاده از وسایل پرمصرف در ساعات اوج مصرف رخ دهد، هزینه باز بیشتر خواهد شد.

الگوی مصرف ماهانه در ماه‌های گرم که معمولا از خرداد شروع می‌شود و تا شهریور ادامه پیدا می‌کند، ۳۰۰ کیلووات ساعت تعیین شده و تعرفه برای مصرف تا ۳۰۰ کیلووات ساعت در پله‌های اولیه و با نرخ نسبتا پایین‌تر قرار دارد. 

هدررفت انرژی در صنایع کم نیست

یک مقام مسوول در توانیر، در خصوص برنامه «شرکت مادرتخصصی مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران»، در خصوص مدیریت اوج مصرف برق در تابستان ۱۴۰۴ می‌گوید: با توجه به کاهش نزولات جوی و خشکسالی‌های مداوم و از دست دادن بخش قابل توجهی از ظرفیت تولید نیروگاه‌های برق‌آبی و نیز گرمای زودرس و رشد و افزایش تقاضای مصرف شاهد شکاف بین تولید و میزان تقاضای مصرف برق هستیم.

وی با اشاره به هدررفت انرژی در صنایع و قیمت‌گذاری غیرواقعی ادامه می‌دهد: عدم رعایت بهینه مصرف وعدم سرمایه‌گذاری کافی در زیرساخت‌های تولید برق، به ویژه نیروگاه‌های تجدیدپذیر باعث افزایش زیان انباشته شرکت توانیر و شرکت‌های تابعه و توزیع نیروی برق شده است، از این رو با توجه به تجارب خاموشی‌ها در سال‌های گذشته و مصوبات شورای عالی امنیت ملی و هیات محترم دولت، تعداد۱۴ مگاپروژه و ۳۶ بسته مدیریت مصرف در جهت کاهش ناترازی اوج بار سال جاری برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی شده است تا با استفاده از حداکثر ظرفیت‌های موجود در صنعت برق تبعات ناشی از ناترازی برق به حداقل ممکن برسد. 

خاموشی‌ها برنامه‌ریزی شده‌اند

وی در ادامه می‌گوید: بر همین اساس با بسیج پرسنل و امکانات نسبت به اجرای برنامه‌های پیش‌بینی شده و مدیریت بار شبکه اقدامات لازم در حال اجراست، به گونه‌ای که ضمن پایداری شبکه سراسری، برق پایدار مشترکین تامین شود. اما خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده نیز با توجه به وضعیت تولید و مصرف برق و شرایط آب و هوایی و به منظور پایدار نگهداشتن شبکه برق کشور اجرایی شده است. 

تاکید بر اصلاح تعرفه صنایع انرژی‌بر

این مقام مسوول در توانیر در خصوص نظارت این شرکت بر گزارش‌هایی که از افزایش مصرف برق توسط صنایع پرمصرف یا استخراج رمزارزها منتشر شده و تاثیر آن بر قطعی‌های برق ادامه می‌دهد: ارزانی برق تحویلی به صنایع و قدیمی بودن تجهیزات بسیاری از صنایع بزرگ کشور و در نتیجه پایین بودن بهره‌وری آن‌ها، صنایع انرژی‌بر را به مصرف‌کنندگان عمده برق کشور تبدیل کرده است و صنایع سال‌هاست به علت قیمت بسیار پایین انرژی دریافتی به فکر افزایش بهره‌وری و بهره‌گیری از تجهیزات با راندمان بالا و مصرف پایین انرژی نبوده‌اند و بار این موضوع را صنعت برق به تنهایی به دوش کشیده است.

این مدیر توانیر تاکید می‌کند: در ماده ۳ قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق برای حل این مساله راهکار خوبی اندیشیده شده که مطابق آن، تعرفه صنایع انرژی‌بر اصلاح و در آن پیش‌بینی شده به‌طور متوسط قیمت برق صنایع به نرخ هزینه تامین برق یا معادل متوسط نرخ قراردادهای تبدیل انرژی (ECA) به علاوه هزینه انتقال و سوخت نیروگاهی محاسبه شود که البته همچنان فاصله زیادی تا اصلاح قیمت‌ها در این بخش وجود دارد. 

همه بار بر دوش صنعت برق است

این مقام مسوول در توانیر توضیح می‌دهد: از سوی دیگر صنایع بزرگ وفق ماده ۴ قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق مکلف به ساخت حداقل ۹ هزار مگاوات نیروگاه حرارتی با بازدهی حداقل ۵۵ درصد و هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر تا پایان سال ۱۴۰۴ از محل منابع داخلی‌شان شده‌اند تا هم باری از دوش صنعت برق بردارند و هم در شرایط کمبود برق، در اولویت طرح‌های مدیریت مصرف برق وزارت نیرو قرار نگیرند.

وی می‌افزاید: این در حالی است که تاکنون فقط ۲۳۰۰ مگاوات از این ۱۰ هزار مگاوات را وارد مدار کرده‌اند که خود عامل مهمی در ایجاد ناترازی و بروز خاموشی در بخش‌های دیگر محسوب می‌شود. در حقیقت باید گفت اگر صنایع به موقع به تکلیف خود در این زمینه عمل می‌کردند، خاموشی‌های اخیر را شاهد نبودیم.

این مقام مسوول می‌گوید: ضمن آنکه از ابتدای امسال تاکنون ۱۱۲ مرکز غیرمجاز استخراج رمزارز در واحدهای صنعتی شناسایی و ۲۲۷۷ دستگاه ماینر از این مراکز جمع‌آوری شده که نقش موثری در تشدید ناترازی برق داشته‌اند. 

تلفات شبکه برق به کمتر از۱۰ درصد رسید

وی در پاسخ به این پرسش که میزان تلفات شبکه توزیع برق در کشور چقدر است و چه اقداماتی برای کاهش این تلفات انجام شده است نیز می‌گوید: در حال حاضر تلفات در بخش انتقال کشور حدود ۲.۵ درصد و تلفات بخش توزیع به حدود ۹.۲ درصد رسیده است که با تلاش‌های همه‌جانبه و شبانه‌روزی در صنعت برق این اعداد در حدود ۱۰ سال قبل در انتقال ۶ درصد و در توزیع در بعضی مناطق بیش از۲۰ درصد (متوسط ۱۶درصد) بود و با هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی انجام شده، مقرر شد تا پایان برنامه هفتم، تلفات شبکه برق کشور به کمتر از۱۰ درصد یعنی (۸.۵ درصد) کاهش یابد.

این مقام مسوول ادامه می‌دهد: هرچند در استاندارد وزارت نیرو در شرایط ایده‌آل کشور از نظر اقتصادی-سیاسی، ۶ درصد در تابستان و ۴.۵ درصد در زمستان اعلام شده است. در ۱۰ سال اخیر میزان تلفات فنی انتقال، فوق توزیع و توزیع شبکه برق کشور ۵ درصد کاهش یافته که این تلفات به پراکندگی مراکز مصرف و سطوح ولتاژ، موقعیت نیروگاه‌ها در شبکه سراسری برق و کیفیت تجهیزات شبکه وابسته است. میزان تلفات در کشورهای پیشرفته دنیا معمولا بین ۵ تا۱۰ درصد است. 

تبدیل شبکه‌های مسی به کابل خودنگهدار

وی می‌گوید: در همین حال، در جهت کاهش تلفات، برنامه‌هایی از جمله محدود کردن دسترسی به شبکه و طرح‌های اصلاح ساختار شبکه از مدت‌ها پیش در دستورکار قرار گرفته که طرح تبدیل شبکه‌های مسی به کابل خودنگهدار به‌طور جدی در سراسر کشور در دست پیگیری است. اجرای این طرح از سال‌های قبل آغاز شده و از ابتدای امسال تاکنون نیز بیش از ۶۵۰۰ کیلومتر از شبکه‌های توزیع برق به کابل خودنگهدار تبدیل شده و این روند تا پایان شبکه‌های مسی فاقد روکش ادامه خواهد داشت. از آنجایی که در قالب این طرح، نقاط ضعف احتمالی شبکه و موارد فرسودگی نیز برطرف می‌شود، کاهش تلفات فنی (هرچند محدود) را نیز به دنبال خواهد داشت.