هوش مصنوعی در خدمت انرژی هسته‌ای؛ ایران وارد عصر جدید فناوری شد!

با ارتقاء جایگاه جهانی ایران در تولید علم هوش مصنوعی و توانمندی‌های فنی در حوزه هسته‌ای، فرصتی بی‌سابقه برای همگرایی این دو فناوری پدید آمده و از فناوری AI در حوزه‌هایی چون پزشکی هسته‌ای، پایش زیست‌محیطی، تشخیص دقیق‌تر تومورها، بهینه‌سازی دز پرتودرمانی و پیش‌بینی اثربخشی درمان‌ها بهره برد. 

به گزارش ایسنا، امیرعباس محمدی کوشکی، سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران، با اشاره به گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اظهار کرد: در ژوئیه ۲۰۲۵، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) گزارش رسمی خود درباره وضعیت جهانی چرخه مقدماتی سوخت هسته‌ای در سال ۲۰۲۳ را منتشر کرد. 

محمدی کوشکی به تحولات جهانی در حوزه هوش مصنوعی و کاربرد آن در صنعت هسته‌ای پرداخت و گفت: در سال‌های اخیر، هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از ابزارهای تحول‌ساز در فناوری هسته‌ای مورد توجه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفته است. این ابزار می‌تواند در حوزه‌هایی چون نظارت، تحلیل داده، ایمنی و بهینه‌سازی عملکرد نیروگاه‌ها ایفای نقش کند. 

وی افزود: در دسامبر ۲۰۲۵، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی میزبان نخستین سمپوزیوم جهانی در زمینه هوش مصنوعی و انرژی هسته‌ای خواهد بود. همچنین مؤسسه KAERI کره‌جنوبی نخستین مرکز همکار آژانس در حوزه AI برای نیروگاه‌ها معرفی شده است. 

سرپرست تیم اختراعات و نوآوری ایران خاطر نشان کرد: بر اساس راهبردهای IAEA، هوش مصنوعی در حوزه‌هایی چون پزشکی هسته‌ای، پایش زیست‌محیطی، تحلیل ایمنی راکتورها و مدیریت داده‌ها کاربردهای گسترده‌ای دارد. آژانس همچنین در حال تدوین استانداردها، اجرای دوره‌های آموزشی و پروژه‌های مشترک در این زمینه است. 

وی با اشاره به پیشرفت‌های علمی ایران در این حوزه، اظهار کرد: ایران طی سال‌های اخیر در حوزه آموزش و پژوهش هوش مصنوعی پیشرفت چشمگیری داشته است. بر اساس داده‌های بین‌المللی، ایران اکنون رتبه ۱۷ جهان در تولید علم در حوزه AI، رتبه ۱۴ در تعداد مقالات، رتبه ۱۷ در یادگیری ماشین و رتبه ۲۷ در رباتیک را داراست. در جهان اسلام نیز رتبه دوم شاخص کلی هوش مصنوعی به ایران تعلق دارد. 

وی ادامه داد: اکنون ایران فرصت منحصربه‌فردی برای تلفیق هوش مصنوعی با فناوری هسته‌ای دارد. با توجه به زیرساخت‌های علمی، توان دانشگاهی و برنامه‌های سیاست‌گذاران، این حوزه می‌تواند به یکی از محورهای آینده صنعت هسته‌ای ایران تبدیل شود. 

وی حوزه‌های اولویت‌دار هوش مصنوعی در صنعت هسته‌ای را شامل حوزه‌های پزشکی هسته‌ای و پرتودرمانی، تشخیص دقیق‌تر تومورها، بهینه‌سازی دز پرتودرمانی، پیش‌بینی اثربخشی درمان‌ها، تحلیل ایمنی و عملکرد راکتورها، پایش بلادرنگ داده‌های حسگرها، پیش‌بینی خرابی‌ها، تصمیم‌سازی خودکار در شرایط بحرانی، مدیریت و تحلیل داده‌های هسته‌ای، یکپارچه‌سازی داده‌ها و شناسایی الگوها و ریسک‌ها دانست. 

محمدی کوشکی بهینه‌سازی گزارش‌دهی، پایش زیست‌محیطی، مدل‌سازی انتشار پرتوها و ارزیابی اثرات زیست‌محیطی را از دیگر حوزه‌های اولویت‌دار کاربرد هوش مصنوعی در صنعت هسته‌ای عنوان کرد و یادآور شد: ضروری است «مرکز ملی هوش مصنوعی در صنعت هسته‌ای» با مشارکت سازمان انرژی اتمی، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور راه‌اندازی شود تا الگوریتم‌های بومی، آموزش نیروی متخصص و محصولات هوشمند در این حوزه توسعه یابند. 

سرپرست تیم ملی اختراعات و نوآوری ایران با اشاره به ظرفیت‌های علمی ایران در حوزه هوش مصنوعی، اظهار کرد: بر اساس آخرین گزارش‌ها و پایگاه‌های بین‌المللی معتبر ایران در تولید علم در حوزه هوش مصنوعی رتبه ۱۷ جهانی، در تعداد مقالات علمی منتشرشده درباره هوش مصنوعی رتبه ۱۴ جهانی، در شاخه یادگیری ماشین (Machine Learning) رتبه ۱۷ جهانی، در رباتیک رتبه ۲۷ جهان در رباتیک (Robotics) و در شاخص کلی هوش مصنوعی در رتبه دوم دنیای اسلام قرار گرفته است. 

دکتر علی شهابی، استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات نیز در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به محتوای گزارش رسمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال ۲۰۲۲ با عنوان «هوش مصنوعی برای شتاب‌دهی به کاربردهای هسته‌ای، علم و فناوری»، گفت: این گزارش، یکی از جامع‌ترین اسناد بین‌المللی در زمینه تلفیق فناوری هوش مصنوعی با علوم و کاربردهای هسته‌ای است. نگاه راهبردی و میان‌رشته‌ای آن نشان می‌دهد که آینده صنعت هسته‌ای جهان، به‌طور اجتناب‌ناپذیر به توانایی کشورها در توسعه و به‌کارگیری هوش مصنوعی وابسته خواهد بود. 

وی با اشاره به محورهای اصلی گزارش، افزود: هوش مصنوعی در این سند به‌عنوان ابزاری کلیدی در بهبود عملکرد راکتورها، پایش ایمنی، پیش‌بینی خطاها، پشتیبانی از تصمیم‌گیری فنی و همچنین تحلیل پیشرفته داده‌ها در پزشکی هسته‌ای، محیط زیست، کشاورزی و گداخت معرفی شده است. 

شهابی خاطر نشان کرد: توسعه هوش مصنوعی در صنعت هسته‌ای نیازمند چند عامل کلیدی است که شامل دسترسی به داده‌های با کیفیت، توانمندسازی نیروی انسانی متخصص، تدوین مقررات ملی و بین‌المللی و ایجاد زیرساخت‌های دیجیتال امن. بدون این اجزا، استفاده از AI در هسته‌ای با ریسک همراه خواهد بود. 

وی اضافه کرد: این گزارش برای هر کشوری که در مسیر توسعه فناوری‌های نوین در حوزه انرژی، سلامت، محیط‌زیست یا امنیت هسته‌ای قرار دارد، یک مرجع معتبر و کاربردی است.