نجات بورس با اوراق یک ریالی؟

بورس تهران در اطلاعیه‌ای رسمی از آغاز انتشار اوراق اختیار فروش تبعی موسوم به «اوراق همیار» از روز دوشنبه خبر داد.

به گزارش دنیای اقتصاد، این اوراق با هدف حمایت از سهامداران خرد طراحی شده و هر فرد حقیقی تنها مجاز به خرید یک واحد به ارزش یک‌ریال خواهد بود. هدف اصلی این ابزار، تضمین سود ۲۰درصدی برای پرتفوهایی با ارزش کمتر از ۵۰۰میلیون تومان در تاریخ ۱۷تیر ۱۴۰۴ است؛ مشروط بر آنکه سهامداران تا آن زمان سهام خود را حفظ کرده باشند. عرضه‌کننده این اوراق، صندوق تثبیت بازار سرمایه است.

با وجود چنین حمایت‌هایی، بازار سهام همچنان در وضعیت شکننده‌ای قرار دارد. رشد شاخص کل در روز یکشنبه عمدتا به‌واسطه معاملات بلوکی در نمادهای بزرگ رقم خورد؛ درحالی‌که شاخص هموزن مسیر نزولی را طی کرد. همچنین، حدود ۴۷درصد نمادها در محدوده منفی معامله شدند و بیش از ۱۳۰۰میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شد؛ موضوعی که نشانه‌ای از تداوم فشار فروش تلقی می‌شود. با این حال، در صورت کاهش تنش‌های سیاسی، امید به بازگشت رونق به بازار افزایش خواهد یافت. 

در نتیجه تداوم حمایت‌های گسترده از سوی نهادهای مالی و نظام بانکی، شاخص کل بازار سهام در معاملات روز یکشنبه با رشد بیش از یک درصدی همراه شد و توانست پس از چهار روز معاملاتی، بار دیگر کانال ۲.۷ میلیون واحدی را بازپس گیرد.

این اتفاق از منظر روانی برای بسیاری از فعالان بازار مهم ارزیابی می‌شود، چرا که بازگشت شاخص به این سطح، نشانه‌ای از موفقیت نسبی سیاست‌های حمایتی تلقی می‌شود. اما در حالی که شاخص کل با افزایش مواجه شد، شاخص هم‌وزن که معیار دقیق‌تری از وضعیت کلی شرکت‌ها محسوب می‌شود، با افت ۰.۰۵ درصدی همراه شد. 

اختلاف عملکرد دو شاخص نشان‌دهنده آن است که رشد بازار عمدتا مرهون حمایت از چند نماد شاخص‌ساز بوده است. از روز دوشنبه قرار است بورس تهران با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی موسوم به اوراق همیار، پرتفوی سهامداران را بیمه کند. مطابق با اطلاعیه شرکت بورس، سبد پایه برابر است با ارزشی که بازار سهام در ۱۷تیرماه داشته است.

برخی از فعالان بازار نسبت به انتشار این اوراق، خوش‌بین هستند. اما دیگر اهالی بورس بر این عقیده هستند، که با رونق بازار اختیارمعامله به خصوص بهبود حجم اختیارهای فروش می‌توان استراتژی‌های منعطف و بهینه‌تری را برای پوشش ریسک در اختیار بورس‌بازان قرار داد. 

ابهامات حمایت از بورس

برآیند دادوستدهای بورس تهران در دومین روز معاملاتی هفته نشان داد که با وجود حمایت‌های رسمی، همچنان فضای بی‌اعتمادی در بین سهامداران خرد پابرجاست؛ به‌طوری که بیش از هزار و ۴۰۰میلیارد تومان پول حقیقی از بازار خارج شد.

این خروج سرمایه حقیقی، در کنار معاملات روزانه‌ای که ارزش آن به بیش از ۷.۵۰۰ میلیارد تومان رسید، نشان می‌دهد که بازار هنوز از نظر روانی به تعادل کامل نرسیده و نگرانی نسبت به آینده پابرجاست. هرچند بیش از ۵۳ درصد نمادها در تابلوی بورس، با رنگ سبز معامله شدند، اما فشار فروش در اغلب گروه‌ها همچنان ادامه دارد. از همین رو، برخی سبدهای بورسی با وجود رشد شاخص کل، با کاهش ارزش مواجه شدند که این خود پدیده‌ای متناقض اما رایج در چنین شرایطی است. 

در هفته‌های اخیر، بورس تهران با حمایت‌های رسمی و سنگین از سوی نظام بانکی توانست از سقوط آزاد شاخص جلوگیری کند. نزدیک‌شدن شاخص کل به حمایت تکنیکال ۲ میلیون و ۶۵۰ هزار واحد، هم‌زمان با شروع تزریق نقدینگی از سوی بانک‌ها و صندوق‌های بزرگ، سبب شد تا تابلوی بورس از قرمز به سبز تغییر رنگ دهد. ورود نقدینگی به صندوق‌های شاخص‌ساز مانند «اهرم» و «موج»، نشان می‌دهد که سیاستگذاران بر کوچک‌سازی این ابزارهای پرریسک تمرکز کرده‌اند. همچنین رشد نمادهایی چون وبملت، یکی دیگر از نشانه‌های حضور نهادهای اقتصادی در بازار سرمایه است. 

بیمه دیرهنگام سهام

از روز دوشنبه، قرار است بورس تهران با انتشار اوراق اختیار فروش تبعی موسوم به «اوراق همیار»، پرتفوی سهامداران خرد را بیمه کند. هدف این اوراق، ایجاد پوشش ریسک برای سرمایه‌گذاران خرد است که از قدرت مالی یا دانش کافی برای مدیریت نوسانات بازار برخوردار نیستند. بر اساس اطلاعیه شرکت بورس، سبد پایه برای این بیمه‌نامه با ارزش سبد سهام در تاریخ ۱۷ تیرماه برابر است. سرمایه‌گذاران با خرید یک واحد از این اوراق به قیمت ۱ ریال، می‌توانند تضمینی تا سقف ۲۰ درصد بالاتر از ارزش سبد خود در آن تاریخ دریافت کنند؛ مشروط بر اینکه سبد خود را تا تاریخ ۱۶ تیرماه سال آینده بدون تغییر نگه دارند. 

برخی فعالان بازار نسبت به انتشار این اوراق خوش‌بین هستند و آن را گامی مهم در راستای افزایش اعتماد عمومی و کاهش هیجان‌های منفی در بازار می‌دانند. این دسته معتقدند که با پرداخت هزینه‌ای بسیار اندک برای بیمه سبد، سهامداران خرد می‌توانند با اطمینان بیشتری در بازار باقی بمانند. اما در مقابل، برخی دیگر این ابزار را به دلیل انعطاف‌پذیری پایین و الزام به‌عدم فروش سهام در مدت تعیین‌شده، ناکارآمد ارزیابی می‌کنند.

آنان می‌گویند به عقیده این دسته از فعالان بورسی، بازار مشتقه به‌ویژه اختیار فروش‌های قابل معامله، گزینه بهتری برای بیمه سبد سهام است؛ چرا که در این بازار، سرمایه‌گذار ملزم به نگهداری سهام نیست و می‌تواند با استفاده از استراتژی‌های مختلف ریسک خود را پوشش دهد. به‌علاوه، در بازار مشتقه، هزینه بیمه می‌تواند تا حد زیادی کاهش یابد و حتی در برخی شرایط نزدیک به صفر شود. 

بازگشت مشروط

در شرایطی که نسبت قیمت به سود یا P/E بازار به محدوده ۶ واحد رسیده، برخی از تحلیلگران انتظار دارند بازار با رشد همراه شود. اما باید توجه داشت که این واکنش مثبت بیشتر ناشی از حمایت‌های مصنوعی است تا بهبود بنیادین بازار.

در کنار آن، اخبار مثبت درباره احتمال ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای نیز نقش موثری در بهبود فضای روانی داشته است. با این حال، ریسک‌های سیاسی همچنان سایه خود را بر سر بازار گسترده‌اند. علاوه بر آن، اقدامات ناهماهنگ و اشتباه نهاد ناظر بازار سرمایه در ماه‌های گذشته، اعتماد فعالان بازار را نسبت به تصمیم‌گیری‌های رسمی کاهش داده است. 

در صورتی که تهدیدات نظامی کاهش یابد و مذاکرات به نتایج ملموسی برسد، می‌توان به افزایش نسبت P/E تا محدوده ۸ واحد و بازگشت تعادل به بازار امیدوار بود. اما اگر چنین سناریویی محقق نشود و فضای سیاسی و اقتصادی همچنان مبهم باقی بماند، احتمال خروج بیشتر سرمایه و تعمیق رکود در بازار سهام دور از ذهن نخواهد بود. در نهایت، بازگشت بازار به روندی باثبات، نیازمند هم‌زمانی اصلاح ساختارهای اقتصادی، اعتمادسازی و کاهش تنش‌های سیاسی است.