نفت در تلاقی تهدید و تقاضا؛ تحریم‌های تازه ترامپ علیه روسیه چه بر سر بازار آورد؟

در معاملات روز جمعه ۱۱ ژوئیه، قیمت آتی نفت‌خام برنت به مرز ۶۹ دلار در هر بشکه رسید؛ افزایشی که هرچند جزئی بود، اما پس از افت بیش از ۲ درصدی در روزهای گذشته، به مثابه نشانه‌ای از بازگشت احتیاط‌آمیز بازار به مسیر تعادل تلقی شد. 

به گزارش دنیای اقتصاد، این تحرک محدود قیمتی در حالی رخ داد که فضای عمومی بازار تحت تاثیر مجموعه‌ای از عوامل ژئوپلیتیک، تجاری و ساختاری به‌شدت شکننده و پرابهام است. در رأس این عوامل، انتظار برای اعلام موضع رسمی دولت ایالات‌متحده در قبال روسیه قرار دارد؛ جایی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، وعده داده در روزهای آتی «بیانیه‌ای مهم» درباره سیاست این کشور در برابر مسکو ارائه خواهد داد.

تحلیلگران بر این باورند که این اعلامیه می‌تواند به وضع تحریم‌های تازه‌ای علیه روسیه، یکی از اصلی‌ترین صادرکنندگان نفت‌خام جهان منجر و در نتیجه عرضه جهانی نفت را در میان‌مدت با اختلال مواجه کند. 

در چنین فضایی، معامله‌گران با نگاهی دوگانه به سمت بازار بازگشته‌اند: از یک‌سو، نشانه‌هایی از رشد تقاضا و محدودیت عرضه در کوتاه‌مدت مشاهده می‌شود و از سوی دیگر، چشم‌انداز مبهم اقتصاد جهانی، تعرفه‌های تجاری و کاهش مصرف چین در افق بلندمدت، مانع از شکل‌گیری موج صعودی قدرتمند در قیمت‌ها شده است. این کشمکش میان امیدها و بیم‌ها، بازار نفت را در آستانه فصل اوج مصرف تابستانی در موقعیتی قرار داده که هر تحول سیاسی یا اقتصادی می‌تواند محرک نوسانات شدید در روزها و هفته‌های پیش‌رو باشد. 

بازیگران پنهان بازار

در کنار نگرانی‌ها از تحریم‌های احتمالی روسیه، حملات نظامیان حوثی یمن به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ نیز فضای بازار را بیش از بیش ملتهب کرده است. طی هفته گذشته، دو نفتکش در این مسیر راهبردی هدف قرار گرفته و غرق شدند؛ موضوعی که ریسک‌های عرضه نفت را در کوتاه‌مدت افزایش داده و بار دیگر به اهمیت امنیت مسیرهای دریایی برای تامین انرژی جهانی تاکید می‌کند. 

در میان این تحولات، گزارش‌ها حاکی از آن است که عربستان قصد دارد در ماه اوت حدود ۵۱ میلیون بشکه نفت‌خام به چین صادر کند؛ رقمی که بالاترین میزان در بیش از دو سال گذشته به شمار می‌رود. این افزایش می‌تواند نشانه‌ای از بهبود نسبی تقاضا در شرق آسیا و به‌ویژه چین باشد، هرچند چشم‌انداز بلندمدت بازار چندان امیدوارکننده نیست. 

پیش‌بینی‌های متناقض 

آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در گزارش تازه خود، با وجود بهبود نسبی در سمت عرضه، تصویری محتاطانه و تا حدودی بدبینانه از روند تقاضای جهانی برای نفت در سال جاری ارائه و هشدار داده که ریسک‌های ناشی از تشدید تنش‌های تجاری، به‌ویژه در پی سیاست‌های تازه تعرفه‌ای ایالات‌متحده، می‌تواند بر میزان مصرف انرژی در جهان سایه بیندازد.

این نهاد بین‌المللی، در عین حال که رشد تولید و افزایش ظرفیت پالایشی را در برخی مناطق تایید کرده، یادآور شده که در کوتاه‌مدت، عواملی چون افزایش ترددهای زمینی و هوایی در فصل تابستان و نیاز روزافزون نیروگاه‌ها به سوخت مایع، موجب شکل‌گیری نوعی تنگنای مقطعی در بازار شده‌اند که مانع از افت بیشتر قیمت‌ها می‌شوند. 

اما در افق میان‌مدت تا بلندمدت، چشم‌انداز به مراتب متفاوت‌تری از سوی دیگر نهادهای ناظر ارائه شده است. سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در جدیدترین گزارش راهبردی خود با عنوان «چشم‌انداز جهانی نفت ۲۰۲۵» پیش‌بینی کرده که روند رشد تقاضای جهانی برای نفت‌خام در سال‌های آینده با کندی قابل‌توجهی همراه خواهد بود؛ اصلی‌ترین عامل این تغییر، افت آهنگ مصرف در اقتصاد بزرگی چون چین عنوان شده است. 

بر اساس این گزارش، اوپک اکنون برآورد می‌کند که تقاضای جهانی برای نفت در سال ۲۰۲۶ به حدود ۱۰۶ میلیون بشکه در روز خواهد رسید؛ رقمی که نه‌تنها کمتر از پیش‌بینی قبلی این سازمان (۱۰۸ میلیون بشکه در روز) است، بلکه نشانه‌ای روشن از چرخش تدریجی الگوی مصرف جهانی سوخت‌های فسیلی، به‌ویژه در بازارهای آسیایی، محسوب می‌شود. 

این بازنگری نزولی در برآوردهای اوپک، نگرانی‌هایی را در میان تولیدکنندگان مطرح جهان ایجاد کرده، چرا که به معنای احتمال بروز مازاد عرضه ساختاری در سال‌های آتی خواهد بود؛ موضوعی که در صورت تحقق، می‌تواند قیمت‌ها را در افق میان‌مدت با فشارهای کاهشی روبه‌رو کند. 

ثبات شکننده قیمت‌ها

تا لحظه تنظیم این خبر و بنا بر گزارش تار نمای tradingeconomics. com، در روز جمعه قیمت شاخص برنت با افزایش ۱۹ سنتی به ۶۹ دلار رسید. هم‌زمان، نفت‌خام وست تگزاس اینترمدیت (WTI) نیز با رشد ۲۵ سنتی به ۶۷ دلار در هر بشکه معامله شد. با وجود این افزایش‌های روزانه، در نگاه هفتگی، وضعیت متفاوت‌تری دیده می‌شود: قیمت نفت برنت حدود ۰.۸ درصد نسبت به هفته گذشته افزایش یافته، در حالی‌که نفت WTI کاهش ۰.۳ درصدی را تجربه کرده است. 

البته باید در نظر داشت که بازار آمریکا در روز ۴ ژوئیه به مناسبت روز استقلال تعطیل بود و این موضوع می‌تواند تا حدی بر حجم معاملات و روند قیمت‌ها در آن هفته تاثیر گذاشته باشد. از سوی دیگر، تحلیلگران به نکته مهمی در بازار قراردادهای آتی اشاره دارند: تفاوت قیمتی بین قراردادهای ماه سپتامبر و اکتبر نفت برنت. طبق داده‌ها، قرارداد سپتامبر با ۱ دلار بالاتر از قرارداد اکتبر معامله می‌شود؛ وضعیتی که در بازار نفت به آن backwardation گفته می‌شود. 

این فاصله قیمتی زمانی رخ می‌دهد که قیمت‌های کوتاه‌مدت بالاتر از قیمت‌های بلندمدت هستند و معمولاً به عنوان نشانه‌ای از محدودیت عرضه در بازار فیزیکی و تقاضای فوری قوی تفسیر می‌شود. هم‌زمان، خبر ارسال حدود ۵۱ میلیون بشکه نفت از سوی عربستان سعودی به چین در ماه اوت – که بالاترین حجم صادرات در بیش از دو سال گذشته است – نیز به عنوان عاملی دیگر برای فشردگی بازار در کوتاه‌مدت مطرح شده است. این نشانه‌ها از تلاقی کمبود در عرضه و بهبود نسبی تقاضا، بازار نفت را در وضعیتی شکننده اما امیدوارکننده قرار داده‌اند. 

سایه سیاست

بازار نفت در روز پنج‌شنبه شاهد افت بیش از ۲ درصدی بود؛ افتی که ناشی از نگرانی سرمایه‌گذاران نسبت به سیاست‌های جدید تعرفه‌ای ترامپ و تاثیر آن بر رشد اقتصاد جهانی و تقاضای نفت بود. با این حال، اعلام آمادگی رئیس‌جمهور آمریکا برای انتشار یک «بیانیه مهم» در مورد روسیه در روز دوشنبه، موجب بازگشت نسبی قیمت‌ها شده است. 

تحلیلگران موسسه ING هشدار داده‌اند که احتمال تحریم‌های بیشتر علیه روسیه می‌تواند باعث نگرانی بازار شود. ترامپ اخیراً از عملکرد ولادیمیر پوتین در خصوص‌عدم پیشرفت در روند صلح با اوکراین و ادامه بمباران شهرهای این کشور ابراز نارضایتی کرده است. در همین حال، کمیسیون اروپا در حال آماده‌سازی پیش‌نویس بسته جدیدی از تحریم‌هاست که شامل پیشنهاد وضع سقف شناور برای قیمت نفت روسیه خواهد بود.