قیمت برنج رکورد زد!
قیمت برنج در حالی که نه تولید کاهش داشته , نه مصرف افزایش یافته در هر دوره‌ای شاهد افزایش است. وقتی آمار تولید ناهماهنگ است، واردات از کنترل خارج شده و هیچ نهاد ناظری پاسخگو نیست، چه‌کسی باید جلوی آشفتگی بازار این کالای اساسی را بگیرد؟
در شرایطی که افزایش قیمت برنج به یکی از نگرانی‌های اصلی بازار مواد غذایی در کشور تبدیل شده، بررسی تراز تولید و مصرف، سیاست واردات، اقدامات نظارتی و تأثیر این موارد بر وضعیت کشاورزان اهمیت مضاعفی پیدا کرده است.
نیاز برنج در کشور با کسری 750 هزار تنی مواجه است
به گزارش تجارت نیوز، طبق آمار انجمن برنج ایران، ایران سالانه حدود دو میلیون و ۲۵۰ هزار تن برنج تولید می‌کند که بخش عمده‌ای از نیاز داخلی را پوشش می‌دهد اما همچنان با کسری ۷۵۰ هزار تنی مواجه است؛ این میزان کسری طبق روال از طریق واردات جبران می‌شود.
سرانه مصرف برنج برای هر ایرانی حدود ۳۶ کیلوگرم در سال است / سطح زیر کشت برنج در سال 1403 تنها ۴۹۱ هزار هکتار بوده است
بر اساس برآورد انجمن برنج ایران، سرانه مصرف برنج برای هر ایرانی حدود ۳۶ کیلوگرم در سال است. با فرض ثبات این میزان مصرف، جمعیت کشور نیازمند حدود سه میلیون تن برنج در سال است. گرچه دولت در برنامه‌ریزی‌های خود رقم تولید داخلی را بالاتر از ۲.۵ میلیون تن در نظر گرفته بود، اما آمار مرکز آمار ایران در اسفند سال گذشته نشان می‌دهد که سطح زیر کشت برنج، تنها ۴۹۱ هزار هکتار بوده است.
تولید واقعی برنج در ایران نهایتاً 2 میلیون تن تخمین زده می‌شود / اختلاف ۷۰۰ هزار تنی میان برآورد و واقعیت تولید برنج منجر به برنامه‌ریزی نادرست واردات شده است
بر این اساس، تولید واقعی نهایتاً دو میلیون تن تخمین زده می‌شود. به گفته انجمن تولیدکنندگان برنج، برآورد تولید ۲.۷ میلیون تنی نه‌تنها غیرواقع‌بینانه بوده، بلکه اختلاف ۷۰۰ هزار تنی میان برآورد و واقعیت، منجر به برنامه‌ریزی نادرست واردات شده است؛ خطایی که اکنون با کاهش موجودی انبارها و افزایش قیمت بازار، نمود عینی پیدا کرده است.
در جداول زیر می‌توانید قیمت انواع برنج ایرانی و خارجی را در بازار مشاهده کنید.
قیمت برنج ایرانی
قیمت برنج خارجی
ممنوعیت فصلی واردات برنج خوب است یا بد؟
در این میان، سیاست‌های دولت برای کنترل بازار نیز با تناقض‌هایی همراه بوده است. یکی از ابزارهای دولت برای تنظیم بازار، ممنوعیت فصلی واردات از ابتدای مرداد تا پایان آبان ماه است؛ بازه‌ای که با فصل برداشت تولید داخلی همزمان است.
هدف از این ممنوعیت، حمایت از تولیدکنندگان داخلی و جلوگیری از شکستن قیمت‌ها در بازار است. با این حال، برخی انجمن‌ها طی مکاتبه‌ای با رئیس‌جمهور، خواستار لغو این محدودیت و صدور مجوز واردات در همین بازه زمانی شده‌اند؛ خواسته‌ای که با انتقادات گسترده‌ای از سوی تولیدکنندگان و برخی نمایندگان مجلس مواجه شده است.
بازار برنج اسیر چشموهمچشمی است / سازمان‌های مسئول در کنترل بازار برنج در خواب هستند
از سوی دیگر، نوسانات شدید قیمتی در بازار، کارآمدی سیاست‌های فعلی را زیر سوال برده است. حامد یزدیان، عضو هیأت رئیسه کمیسیون کشاورزی مجلس، با اشاره به بی‌ثباتی بازار به خانه ملت گفت: «افزایش قیمت‌ها هیچ ارتباطی با نرخ ارز یا عوامل خارجی ندارد، بلکه ناشی از احتکار، گران‌فروشی داخلی و ضعف جدی در نظارت است.» وی همچنین به قیمت‌گذاری غیرواقعی توسط شورای قیمت‌گذاری در سال گذشته اشاره کرده و از سازمان تعزیرات به دلیل بی‌عملی در برخورد با گران‌فروشان انتقاد کرده است.
همزمان، جمیل علیزاده شایق، دبیر انجمن برنج ایران، فضای عمومی حاکم بر بازار را ناشی از یک زنجیره روانی افزایش قیمت‌ها دانسته و به ایلنا گفته است: «وقتی تخم‌مرغ دانه‌ای 6 هزار تومان می‌شود، تولیدکننده برنج یا زعفران هم احساس می‌کند باید قیمت محصولش را افزایش دهد. این یک نوع چشموهمچشمی است، نه منطق اقتصادی؛ همچنین سازمان‌های مسئول در کنترل بازار هم در خواب هستند و نظارتی واقعی وجود ندارد.»
بلایی که در نهایت دامان کشاورزان را می‌گیرد
تصمیمات دولت در خصوص واردات برنج باعث می‌شود که کشاورزان داخلی بیش از گذشته متضرر شوند، آتشی که در سال گذشته هم به جان کشاورزان افتاد و آنان را متضرر کرد. واردات بیش از نیاز واقعی بازار، آن هم در فصل برداشت، نه‌تنها موجب کاهش قیمت خرید محصول داخلی می‌شود، بلکه سود کشاورزان را به حداقل می‌رساند. افزون بر آن، برآورد نادرست میزان تولید داخلی، باعث ایجاد کسری واقعی در بازار شده که در کنار کاهش موجودی انبارها، زمینه‌ساز افزایش قیمت‌ها شده است.
بدون اصلاح رویکرد در سیاست‌گذاری و تقویت ابزارهای نظارتی، نه قیمت‌ها به ثبات می‌رسد و نه تولیدکننده و مصرف‌کننده از وضعیت موجود رضایت پیدا می‌کنند. دولت باید با بازنگری در داده‌ها، اولویت‌بندی منافع کشاورزان و اعمال کنترل بر بازار، مسیر سیاستی دقیق‌تری را برای مدیریت یکی از اصلی‌ترین اقلام سبد غذایی خانوار ایرانی ترسیم کند.
سیاست دولت در حوزه برنج نه در زمینه خودکفایی موفق بوده و نه در کنترل مؤثر بازار
در مجموع، سیاست دولت در حوزه برنج نه در زمینه خودکفایی موفق بوده و نه در کنترل مؤثر بازار. اصرار بر خودکفایی بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های منابع، آمارهای نادرست در برآورد تولید، و واردات بی‌برنامه به‌ویژه در فصل برداشت، هم بازار را بی‌ثبات کرده و هم به زیان تولیدکننده داخلی تمام شده است.
نبود نظارت کارآمد بر قیمت‌ها و انفعال نهادهای نظارتی نیز شرایط را پیچیده‌تر کرده است. بازار برنج اکنون بیش از هر زمان نیازمند سیاست‌گذاری دقیق، واقع‌بینانه و منطبق با ظرفیت‌های واقعی کشور است.
