داستان تکراری بودجه در ایران: تورمی و نفتی؟!
بودجه ۱۴۰۰ تراز نیست/ بودجه باید از فشارها، ملاحظات سیاسی و باجخواهیها دور شود

بودجه ضد تورمی بودجهای هست که از مالیاتهای مردم تامین شود و برای خود مردم خرج شود. ولی باید دید آیا مالیات را از فرد و جای درست میگیرند یا اینکه نه از فلان تولیدکننده میگیرند آن را میخشکانند و صرف یک فعالیت بیثمر میکنند که آن ضد توسعه است. اگر از فعالیتهای مضر گرفته شود صرف منافع عمومی و فعالیتهای مفید بشود آن بودجه ضد تورمی است. اما بودجههای ما به گونهای نوشته میشود که تامین منابعش مشکل است یعنی خرج تراشی میشود و بعد هم آن نفتی که رویش حساب کردند فروش نمیرود یا آن مالیاتی که میخواهند از فلان فعالیت بگیرند محقق نمیشود و کسری بودجه رخ میدهد.
به گزارش فرارو، داستان وابستگی بودجه به نفت داستان کهنه و هرساله کشور است و باز هم تاکید بر اینکه بودجه امسال غیرنفتی است نیز به همان میزان تکراری است. هر چند جبر زمانه و تحریمها لااقل در دو سه سال اخیر موجب شده تا دولت به فکر راههای دیگری برای تامین درآمد خودش باشد که البته آن هم، اما و اگرهای بسیار دارد.
جدا از این، هر سال منابع درآمدی پیش بینی شده بودجه فقط روی ورق میآید و در عمل کسری بودجه سرنوشت شوم بودجههای سالانه است. آنچه موجبی برای تورم و دست کردن در جیب ملت میشود. حالا باید دید بودجه امسال چه در چنته دارد؟ آیا کاهش وابستگی به نفت واقعی است و این بودجه ضد تورمی است؟ اصلا بودجه بدون نفت و ضدتورمی چگونه باید باشد؟
بودجه ۱۴۰۰ تراز نیست

وی اضافه کرد: د رآمد مالیاتی سالمترین درآمد از لحاظ آثار غیر تورمی است، اما باید ببینیم که از چه کسی مالیات میگیریم. آیا از کسی که دروغ میگوید، از رانت خوار، از کسی که فعالیت مضر انجام میدهد از واحدی که آلاینده است مالیات میگیریم؟ ساختار درآمد مالیاتی ما در بودجه این را نشان نمیدهد. مالیات بر انحصارات باز هم در بودجه جایگاهی ندارد. بخشی از درآمدها هم باز خامفروشی و نفتفروشی است یا بخش عمده صادرات غیرنفتی ما متأسفانه محصولات خام است؛ بنابراین سرچشمه درآمدی در بودجه ما عمدتاً محل اشکال است و نیاز به تجدیدنظر و اصلاح دارد. در سالهای اخیر به خاطر تحریمها، ظاهراً مقداری وابستگی ما به نفت کاهش پیدا کرده است. از جهت کلی این مقبول است، اما باید ببینیم چه چیزی جایگزین آن شده است. میبینیم عمدتاً درآمدهایی جایگزین شدهاند که درآمدهای سالمی نیستند؛ بلکه از طریق تغییرات نرخ ارز و بورس منابع درآمدی تامین شده است و فشارهای سنگین و کمرشکنی بر توده مردم وارد کرده است. امسال هم همین است. بنابراین، این ساختار باید اصلاح شود.
نیاز به وضع مالیات جدید است
وی اضافه کرد: در بودجه امسال هم مالیاتهای جدید یعنی مالیات بر دروغگویی، رانتخواری و فعالیتهای مضر و درآمدهای انحصاری نادیده گرفته شده است . اگر ما بر دروغ، فساد و رانت در جامعه مالبات ببندیم و مجازات تعیین کنیم به حذف آنها کمک میشود. آن وقت میتوانیم درباره اصلاح ساختار بودجه، اصلاح ساختار اقتصادی و اصلاح همه چیز صحبت کنیم. تا زمانی که اینها ملاک قرار نگیرد هر کسی که صدایش بلندتر است و بلندگوی رساتری در اختیار دارد صدایش بیشتر شنیده میشود و میتواند فضا را به نفع خودش بچرخاند تا اقدامات اصلاحی صورت نگیرد. باید برای یکبار هم که شده در بدترین شرایط اقتصادی که بر جامعه تحمیل شده کاری کرد. امسال تنها سالی است که میتوان یک بودجه سالمی را بست. چرا که در سالهای بعد، شرایطی پیش میآید که امکانپذیر نیست بودجه سالمی را از حیث درآمدی و هزینهای به تصویب رساند.
بودجه گوشت قربانی نیست
وی افزود: در بودجه باز هم سهم فعالیتهای دانش محور و دانش بنیان کم است در حالیکه این فعالیتها باید مورد حمایت شفاف منطقی و غیر فسادآور قرار بگیرند. اگر هدف ساختار بودجه این شود تولید و صادرات دانشپایه قوی بشود و سهم تولید و فروش کالاهای سنتی، خامفروشی و نفتفروشی پایین بیاید رفاه عمومی افزایش پیدا میکند آن وقت آن بودجه، بودجه منطقی و معقولی است. الان صندوق نفتی نروژ بالای یک تریلیون دلار موجودی دارد. آنها هم مثل ما نفت دارند، اما نفت را در ساختارهایشان وارد نکردند که اینهمه زدوبند و فساد شود و هر کسی دنبال تکه بزرگش باشد. بودجه نباید بهعنوان گوشت قربانی تلقی شود. بودجه بایستی علمی نوشته شود و علمی تصویب شود و از فشارها، ملاحظات سیاسی و باجخواهیها به دور باشد. اگر بودجه اینطور نباشد که نیست در روی همان پاشنه قبلی میچرخد و مشکلات استمرار پیدا خواهد کرد.
این کارشناس عنوان کرد: بودجه ضد تورمی بودجهای هست که از مالیاتهای مردم تامین شود و برای خود مردم خرج شود. ولی باید دید آیا مالیات را از فرد و جای درست میگیرند یا اینکه نه از فلان تولیدکننده میگیرند آن را میخشکانند و صرف یک فعالیت بیثمر میکنند که آن ضد توسعه است. اگر از فعالیتهای مضر گرفته شود صرف منافع عمومی و فعالیتهای مفید بشود آن بودجه ضد تورمی است. اما بودجههای ما به گونهای نوشته میشود که تامین منابعش مشکل است یعنی خرج تراشی میشود و بعد هم آن نفتی که رویش حساب کردند، فروش نمیرود یا آن مالیاتی که میخواهند از فلان فعالیت بگیرند محقق نمیشود و کسری بودجه رخ میدهد. بعد سراغ بانک مرکزی میروند و از طریق پول پرقدرت این کسری را تامین میکنند و این کانون تورمی میشود.
او افزود: طبق محاسبات، هر واحد پولی که بانک مرکزی به خاطر جبران این کسری بودجه منتشر میکند، هشت برابر پول سالم به تورم اضافه میکند. نحوه تامین این بودجهها به خصوصا برای طبقات پایین درآمدی جامعه واقعاً نابودگر و خردکننده است. درست است کسانی از محل این بودجهها به منافع کلانی میرسند، ولی این تودههای مردم هستند که در این ساختارهای نامناسب بودجهای خرد میشوند و زندگیهای زیادی متلاشی میشود.
بودجه باید از زیر سلطه سیاست خارج شود
این کارشناس افزود: یکی از محورهای بودجه توجه به تولید و صادرات مدرن است که باز هم مورد بیتوجهی قرار گرفته است. یکی دیگر از محورهای فراموش شده بودجه توجه به بهرهوری است که باید بگوییم یک سازمان اگر بهرهوری خود را ارتقا داد آن بتواند بودجهاش را دریافت کند و اگر نتوانست بهرهوری را افزایش بدهد، بودجهاش قطع شود و آن سازمان منحل شود. اگر سازمانها بدون یک ریال بودجه بهرهوری شان را بالا ببرند یکباره بازدهی کشور دو برابر میشود و بهراحتی میتوان خیلی از مشکلات داخلی و خارجی را پشت سر گذاشت و تورم را پنجاه درصد کاهش داد.
وی ادامه داد: اگر ساختار بودجه و درآمد و هزینههایش از زیر سلطه سیاست بیرون بیایند و یک نگاه علمی و کارشناسی صورت بگیرد و خارج از دعواهای سیاسی باشد و اگر دعوایی هست دعوای علمی باشد و برای حقوق واقعی ملت باشد نه شانتاژهایی که این روزها شاهدش هستیم، میتوانیم امسال برای اولین بار یک بودجه سالمی تصویب بکنیم و اجرا کنیم.
او تاکید کرد: اگر این فرصت را از دست بدهیم در سالهای آتی ملاحظاتی وجود دارد که این امکان به وجود نخواهد آمد. تجربه هم نشان داده است ساختار قدرت و قدرتطلبی در ایران اجازه نمیدهد بودجه در جهت اصول کارشناسی نوشته و تصویب شود.