مهندسی که اسناد ایلان ماسک را دزدید
ایلان ماسک، شرکت «اوپنای آی» را به جذب غیرقانونی مهندسان ارشد متهم کرد؛ آیا این شرکت کدهای «گراک» را برای سبقت گرفتن در مسابقه هوش مصنوعی دزدیده است؟
در تابستان ۲۰۲۳، شرکت تازهتأسیس ایکسای آی به سردمداری «ایلان ماسک»، وارد میدان نبرد هوش مصنوعی شد. این شرکت رقیبی مستقیم برای اوپنای آی بود که خود ماسک از بنیانگذاران اولیهاش بود و جنگ میان دو غول آغاز شد.
به گزارش فارس، پس از رونمایی محصول چتبات جدید ایکسای آی با نام «گراک»، صحنه رقابت به مرزهای حقوقی کشیده شد. دو عامل مهم در پس پرده این مناقشه دیده میشوند: اول، نیروی انسانی و دوم، مالکیت فکری که تحت عنوان «اسرار تجاری» تعریف میشود. در روزنامههایی چون رویترز آمده است: «شکایت ثبتشده میگوید که اوپنای آی درگیر یک الگوی عمیقاً نگرانکننده از استخدام کارمندان سابق ایکسای آی برای دسترسی به اسرار تجاری مربوط به چتبات گراک بوده است.» همچنین شکایت ایکسای آی با ادبیاتی هشداردهنده نوشته شده است که «اوپنای آی افرادی را هدف قرار میدهد که از فناوریهای کلیدی و برنامههای تجاری ایکسای آی اطلاع دارند؛ سپس آن کارمندان را ترغیب میکند که از طریق غیرقانونی تعهدات محرمانگی خود را نقض کنند.»
از جاسوسی مهندس سابق تا سرقت کدهای منبع گراک
پیش از آنکه شکایت بزرگ علیه اوپنای آی مطرح شود، ایکسای آی پروندهای جداگانه علیه یکی از مهندسین سابق خود به نام «شیوئچن لی» باز کرد. ایکسای آی او را متهم به دزدیدن اسرار تجاری مربوط به چتبات گراک و انتقال آنها به شرکت رقیب یعنی اوپنای آی کرد. گزارشها نشان داد که «لی»، در ژوئیه همان سال، قبل از جابهجایی به اوپنای آی، اطلاعات محرمانه ایکسای آی را از لپتاپ شرکت به دستگاه شخصیاش انتقال داده است. این اتفاق به عنوان یک مصداق روشن از انتقال غیرقانونی دادهها مطرح شد. در پرونده ذکر شده است که اسرار تجاری دزدیدهشده توسط «لی» شامل «فناوریهای پیشرفته هوش مصنوعی با ویژگیهای برتر از «چتجیپیتی» بوده است. این اتهام، اهمیت اطلاعات سرقتشده را برای آینده هوش مصنوعی برجسته ساخت. در پی این ماجرا، قاضی دستور موقت صادر کرد که «لی» از هرگونه ارتباط درباره هوش مصنوعی مولد با هر مقام یا کارمند اوپنای آی منع شد. این بخش از روایت، نشان میدهد که کسبوکارهای هوش مصنوعی چگونه از جنگ جذب استعداد به یک مناقشه حقوقی تمامعیار تبدیل شدهاند.
شکایت کلان علیه اوپنای آی: «شما مبتکر بهتر را دزدیدید»
در ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۵، ایکسای آی شکایت جدیتری را در دادگاه فدرال ایالت کالیفرنیا علیه اوپنای آی و چند نفر از کارکنان سابق خود تنظیم کرد. این شکایت به طور رسمی اوپنای آی را متهم به سرقت اسرار تجاری برای دستیابی به یک مزیت ناعادلانه کرد. بر اساس متن شکایت، اوپنای آی صرفاً به دنبال جذب یا استخدام کارمندان یک رقیب نیست، بلکه در حال «رهبری یک کمپین هماهنگ، ناعادلانه و غیرقانونی» است. این کمپین افراد دارای دانش کلیدی را هدف قرار میدهد. شکایت مشخصاً به سه نفر از کارکنان سابق ایکسای آی اشاره دارد: دو مهندس کلیدی و یک مقام عالی مالی که هر سه پس از خروج به اوپنای آی پیوستهاند. این انتقال دستهجمعی، نشان از جذب هدفمند دارد. متن شکایت بهطرز آشکاری بیان میکند: «اوپنای آی هنگامی که توسط یک مبتکر بهتر تهدید میشود، هر کاری انجام میدهد، از جمله غارت و سوءاستفاده از پیشرفتهای فنی، کد منبع و برنامههای تجاری ایکسای آی.» این واژگان، نمایانگر روایتی از رقابت سرخ و شدید هستند.
دفاع اوپنای آی: این پرونده بخشی از «آزار و اذیت ایلان ماسک» است
در پاسخ به شکایت، اوپنای آی موضعی تهاجمی اتخاذ کرد. این شرکت در دوم اکتبر ۲۰۲۵، یک درخواست رسمی برای رد شکایت ایکسای آی ارائه داد و آن را بخشی از «آزار و اذیت مداوم ایلان ماسک» خواند. اوپنای آی استدلال کرد که «این کارمندان حق دارند به هر کجا که میخواهند بروند و اوپنای آی حق استخدام آنها را دارد.» بخش اصلی از موضع آنها این است که قانون، حق استخدام آزاد و رقابت را تضمین میکند. اختلاف در این پرونده بر سر یک خط نازک میان «استخدام» و «جذب با هدف انتقال اسرار» است. سوال اینجاست که آیا شرکت میتواند کارمندان رقیب را استخدام کند، یا آیا انتقال دانش فنی در این بستر، خود بهتنهایی جرم محسوب میشود. پرونده ایکسای آی در چارچوب قوانین «اسرار تجاری» ایالات متحده قرار میگیرد. این قوانین هرگونه اطلاعاتی که ارزش اقتصادی دارد و محرمانه نگه داشته شده، را شامل میشود و حفاظت از آن را تضمین میکند.
پیامدهای حکم: آیا مالکیت فکری به نیروی انسانی تبدیل میشود؟
اگر حکم نهایی دادگاه به نفع ایکسای آی صادر شود، پیامدهای بزرگی برای کل صنعت هوش مصنوعی خواهد داشت. شرکتهای هوش مصنوعی مجبور میشوند قراردادهای سختگیرانهتری برای کارمندان خود تنظیم کنند تا از خروج دانش جلوگیری شود. در این حالت، جذب هدفمند استعداد از رقیب با دانش فنی بالا، با خطر حقوقی سنگینی همراه خواهد شد. همچنین مالکیت فکری نه فقط به پژوهش و کد، بلکه به نیروی انسانی نیز تبدیل میشود که یک مفهوم جدید در حقوق مالکیت است. اگر حکم به نفع اوپنای آی باشد، پیغام آن این خواهد بود که «استخدام آزاد» بازار را تعیین میکند. شرکتها حق دارند با استعدادهای آزاد کار کنند و این ممکن است به تسریع جریان دانش بین شرکتها منجر شود؛ اما این نتیجه، همزمان میتواند امنیت مالکیت فکری را تضعیف کند و شرکتها را مجبور سازد تا دانش خود را کمتر به اشتراک بگذارند. این پرونده، صنعت هوش مصنوعی را با یک «آزمون بزرگ» در حوزه حقوق و اخلاق روبهرو کرده است.
نبرد قدرت: تعارض ارزشهای دو غول هوش مصنوعی
تنش میان «ایلان ماسک» و «سَم آلتمن»، مدیرعامل اوپنای آی، یکی دیگر از رهآوردهای این ماجراست. گاردین گزارش کرده که ماسک پیش از تبدیل شدن به دشمن حقوقی اوپنای آی، یکی از بنیانگذاران این شرکت بود. ماسک پس از یک پیشنهاد ناموفق برای کنترل شرکت، آن را ترک کرد. او آلتمن را متهم کرده که «توافقنامه مؤسس» را که بر اساس آن اوپنای آی باید برای بهبود بشریت کار کند، شکسته است. در فضایی که فناوری با سرعتی سرسامآور پیش میرود، این پرونده بیشتر از یک دعوای قراردادی ساده است. این نبرد، نمادی از تعارض ارزشها، مالکیت و آینده هوش مصنوعی در جهان محسوب میشود. آگاهان میگویند این نبرد حقوقی، تنشهای مداوم و رقابت شدید برای جذب استعداد و سهم بازار در صنعت نوپای هوش مصنوعی را برجسته میکند. این دعوا، نقطه توجه سیاستگذاران، حقوقدانان، محققان و نهایتاً جامعه فناوری است.
