گونه نادر خرس سیاه و توله‌هایش در سیستان
سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان سیستان‌وبلوچستان از مشاهده یک قلاده خرس سیاه آسیایی در شهرستان نیکشهر خبر داد.
یک قلاده خرس سیاه آسیایی به همراه دو توله در ارتفاعات شهرستان نیکشهر در جنوب استان سیستان و بلوچستان مشاهده شد.
به گزارش فارس، به گفته‌ی «الهام آبتین»، سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان، این مشاهده توسط جوامع محلی گزارش شده و نشان‌دهنده‌ی پویایی و حضور پایدار این گونه ارزشمند در زیستگاه‌های طبیعی منطقه است.
سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان می‌گوید که خرس سیاه آسیایی که در گویش محلی با نام مم بلوچی شناخته می‌شود، معمولاً در اواخر تابستان جفت‌گیری کرده و پس از حدود هفت ماه، دو توله به دنیا می‌آورد. چشم توله‌ها حدود یک هفته پس از تولد باز می‌شود و دوره شیرخواری آنان حدود سه ماه و نیم طول می‌کشد. توله‌ها تا سن دو تا سه سالگی در کنار مادر باقی می‌مانند.
خرس سیاه آسیایی (Ursus thibetanus) که با نوار سفید هلالی‌شکل بر روی سینه‌اش شناخته می‌شود، یکی از گونه‌های در معرض خطر انقراض در ایران به‌شمار می‌رود. این گونه عمدتاً در مناطق کوهستانی، جنگلی و صخره‌ای جنوب شرقی ایران به‌ویژه در استان سیستان و بلوچستان زیست می‌کند.
خرس سیاه بلوچی هم‌زمان گیاه‌خوار و گوشت‌خوار است و از میوه‌ها، گیاهان، حشرات، مهره‌داران کوچک و گاه نوزاد پستانداران کوچک دیگر تغذیه می‌کند. طول عمر این گونه در طبیعت حدود ۲۵ سال برآورد می‌شود.
زیستگاه خرس سیاه آسیایی طی دهه‌های اخیر به‌دلیل توسعه انسانی، تخریب پوشش گیاهی، کمبود منابع غذایی و شکار غیرقانونی با تهدیدهای جدی روبه‌رو شده است. اداره کل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان با همکاری جوامع محلی و نیروهای یگان حفاظت، طرح‌هایی را برای پایش، آموزش جوامع محلی و جلوگیری از تخریب زیستگاه‌های کوهستانی این گونه در دست اجرا دارد.
براساس گزارش World Atlas، این گونه در کشورهای متعددی از جمله ایران، افغانستان، پاکستان، هند، نپال، چین، کره، ژاپن، تایلند و روسیه مشاهده شده است.
به گفته‌ی پایگاه Animal Diversity، این خرس‌ها توانایی زندگی در ارتفاعات بسیار بالا تا بیش از ۴٬۰۰۰ متر از سطح دریا را دارند، اما تخریب جنگل‌ها باعث شده زیستگاه آن‌ها به مناطق محدود کوهستانی منحصر شود.
بر اساس پژوهش منتشرشده در PubMed (۲۰۲۴)، خرس سیاه آسیایی نقش مهمی در پویایی جنگل‌ها دارد. این خرس با تغذیه از میوه‌ها، دانه‌ها و حشرات، به پخش بذر گیاهان و کنترل جمعیت گونه‌های کوچک‌تر کمک می‌کند.
کارشناسان مؤسسه Bear Biology معتقدند که «خرس سیاه آسیایی یک گونه‌ی چتری است؛ به این معنا که حفاظت از زیستگاه آن، به طور غیرمستقیم موجب نجات ده‌ها گونه دیگر از جانوران جنگلی خواهد شد.
مطالعه‌ای در مجله ScienceDirect (۲۰۲۳) نشان می‌دهد که شکار غیرقانونی برای استفاده از اعضای بدن خرس در طب سنتی، همچنان بزرگ‌ترین تهدید برای بقای آن است. علاوه بر این، توسعه جاده‌ها و تخریب جنگل‌ها باعث تکه‌تکه شدن زیستگاه‌ها شده و امکان جفت‌گیری و مهاجرت طبیعی را محدود کرده است.
گزارش World Land Trust نیز حاکی است که در چین جمعیت خرس سیاه بین ۱۶ تا ۵۰ هزار رأس برآورد می‌شود، اما در برخی کشورهای جنوب شرق آسیا جمعیت آن به شدت کاهش یافته است.
