نفس‌های آخر صنعت چاپ زیر سایه کمبود کاغذ
با توجه به کمبود و گرانی کاغذ، بسیاری از فعالان صنعت نشر و چاپ، در مورد خطری که آینده این صنایع را تهدید می‌کند هشدار دادند.
فرارو- افزایش مداوم قیمت کاغذ و کمبود آن، زنگ خطری است که در حوزه‌های فرهنگی کشور به صدا درآورده‌اند. این مسئله مدتی است که باعث تعطیلی و یا اختلال در کار بسیاری از افراد در حوزه فرهنگ شده است.
به گزارش فرارو، با گران‌شدن کاغذ، کتاب، در حال حذف‌شدن از سبد کالاهای فرهنگی مردم است. علاوه بر این، بحران کمبود کاغذ، به ساز و کارهای بانکی و آموزشی و اقتصادی کشور نیز ضربه سنگینی وارد خواهد کرد.
در سال‌های گذشته، تاکیداتی بر لزوم خودکفایی در حوزه تولید کاغذ از سوی نهادهای مختلف وجود داشته است.
در همین راستا، کارخانه چوب و کاغذ مازندران، با هدف مرتفع‌ساختن نیاز آموزش و پرورش وارد عمل شد. سید عباس صالحی در مصاحبه‌ای که سال گذشته در این باره داشت، گفته بود: «اتفاقاتی در تولید کاغذ داخلی انجام شده است، خصوصاً در کارخانه مازندران، اما باید بررسی کنیم..»
داستان از این قرار بود که کارخانه چوب و کاغذ مازندران طی قراردادی موظف بود که تامین 33 هزار تن کاغذ مورد نیاز آموزش و پرورش را عهده‌دار شود. این در حالی بود که نیاز حقیقی آموزش پرورش به کاغذ با تولید 45 هزار تن مرتفع می‌شد.
امید نیک‌نژاد، مدیر عامل کارخانه چوب و کاغذ مازندران، در این باره اذعان کرد: «کارخانه چوب و کاغذ مازندران شهریور ماه امسال قراردادی با وزارت آموزش و پرورش امضا کرد که بر طبق آن، 33 هزار تن کاغذ چاپ و تحریر تا پایان اسفند ماه برای کتابهای درسی تولید شود، این 33 هزار تن پاسخگوی تمامی نیاز آموزش و پرورش برای کتابهای درسی نیست، نیاز آموزش و پرورش به کاغذ کتابهای درسی 45 هزار تن است.»
نیک‌نژاد با تاکید بر اینکه به دلیل ناترازی انرژی و قطعی‌های مداوم برق، امکان تولید 45 هزار تن کاغذ وجود نداشته است، ضمن ابراز امیدواری برای تولید 33 هزار تن کاغذ تا اسفند ماه سال 1403، برای تولید 45 هزار تن کاغذ، تا خردادماه 1404 زمان خواست.
نیک نژاد همچنین در مورد لزوم تولید کاغذ در داخل کشور افزود: « سال گذشته یک میلیون و 40 هزار دلار در مجموع برای تولید کاغذ از سامانه دریافت و 46 هزار تن کاغذ تولید کردیم، اگر این 46 هزار تن کاغذ قرار بود از طریق واردات وارد کشور شود،باید 50 میلیون دلار ارز از کشور خارج می‌شد، بنابراین این ادعا که برخی افراد می‌گویند، برای تولید کاغذ ارز از کشور خارج می‌شود در مقایسه با خروج چند برابری ارز برای واردات همان میزان کاغذ ادعای کارشناسی نیست.»
با وجود این‌ها، مشکل کمبود و گرانی کاغذ تا به امروز همچنان پا بر جا مانده است. خبرها حاکی از آن است که بسیاری از جراید و انتشارات همچنان با کمبود کاغذ مواجه هستند. روزنامه شرق از منتشرنشدن نسخه چاپی جدیدش در روزهای 15 و 16 مرداد 1404 به دلیل کمبود کاغذ خبر داد.
رضا خجسته‌رحیمی، سردبیر ماهنامه اندیشه پویا، نیز در این باره نوشت: «10 روز است که می‌خواهیم شماره جدید «اندیشه پویا» را منتشر کنیم، اما کاغذ نشریه (کاغذ رول وارداتی) در بازار موجود نیست. حتی حاضریم به بالاترین و غیرمنصفانه‌ترین قیمت‌ها کاغذ از بازار به‌ظاهر آزاد تهیه کنیم که پیش خوانندگان مجله شرمنده نباشیم و به هر دری زده‌ایم فقط برای چند رول کاغذ، اما به جایی نرسیده‌ایم؛ نه یارانه خواسته‌ایم، نه ارز یارانه‌ای و حتی مبادله‌ای، نه هیچ کمک پیدا و پنهانی، فقط کاغذ خواسته‌ایم برای انتشار مجله، اما تدبیر مسئولان و مدیران، برخورداری از کاغذ آزاد برای انتشار نشریه را نیز تبدیل به مطالبه‌ای زیاده‌خواهانه کرده است.»
گزارش‌ها حاکی از آن است که مسئله کمبود و گرانی کاغذ، در روزهای پس از جنگ 12 روزه به اوج خودش رسیده است. گرانی و کمبود کاغذ، علاوه بر جراید دامن بسیاری از فعالان صنعت نشر کتاب را نیز گرفته است و بسیاری در مورد احتمال حذف کتاب از سبد کالاهای فرهنگی مردم ابراز نگرانی کرده‌اند.
محسن فرجی، مدیر نشر خزه، ضمن ابراز نگرانی از گرانی کاغذ، افزود: « تقریبا صد در صد کاغذ مورد نیاز در صنعت نشر عمومی وارداتی است؛ چرا که محصولات تولید داخل کیفیت لازم را برای چاپ کتاب ندارند و برای کارهای افست مناسب هستند. حتی بسیاری از چاپخانه‌ها به دلیل آسیبی که دستگاه‌های آنها از کاغذ ایرانی می‌بینند، این محصول را قبول نمی‌کنند.»
او در ادامه و در مورد واکنش دولت به گرانی کاغذ، گفت: «دولت در چنین شرایطی، کاغذ را کالای غیرضروری تشخیص داد و ارز نیمایی آن را حذف کرد. در حالی که انتشار محصولات مختلفی از جمله کتاب، نشریات، قبض‌های خدمات عمومی و رسید‌های بانکی به این محصول وابسته است.»
فرجی در مورد موانعی که سر راه تولید کاغذ در داخل وجود دارد و همچنین اشتباه دولت در مورد تاکید بر تولید کاغذ در داخل کشور اذعان کرد: «این تصمیم به دو دلیل نادرست بود. یکی از آنها، همان مساله کیفیت پایین محصولات ایرانی است. از سوی دیگر، تولید کاغذ فرایند بسیار آب‌بری محسوب می‌شود و با شرایط فعلی کشور در زمینه کمبود آب سازگار نیست.»
به نظر می‌رسد که مسئله کمبود کاغذ به کلاف سردرگمی تبدیل شده است و نیاز به بررسی‌ها جدی و بنیادین در این زمینه بیشتر از همیشه احساس می‌شود.
