عجیب‌ترین کتاب‌های دنیا

فرارو-  در دنیای ادبیات، برخی آثار نه به‌خاطر نثر زیبا یا داستان‌پردازی درخشان، بلکه به‌دلیل عجیب‌وغریب بودن‌شان مورد توجه قرار می‌گیرند.

به گزارش فرارو به نقل از بیگ ثینک، برخی کتاب‌ها به خاطر نثر شاعرانه یا داستان‌های پرکشش‌شان در ذهن می‌مانند؛ اما برخی دیگر صرفاً به دلیل عجیبی‌شان معروف شده‌اند؛  آثاری که گاهی حتی نمی‌توان آن‌ها را درک کرد، چه برسد به خواندن آن‌ها. یکی از نقل‌قول‌های مشهور از «تقویم فقیرانه ریچارد» اثر بنجامین فرانکلین چنین است: «اگر نمی‌خواهی بلافاصله پس از مرگ فراموش شوی، یا چیزهایی بنویس که ارزش خواندن دارند یا کارهایی بکن که ارزش نوشتن داشته باشند.» به نظر می‌رسد خود فرانکلین به این توصیه عمل کرده است؛ کسی که چندین کتاب، اختراع، و نام مستعار به جا گذاشت. با این حال، همه‌ کتاب‌هایی که به یاد مانده‌اند، لزوماً ارزش ادبی یا محتوای آموزنده ندارند؛ برخی صرفاً به خاطر عجیب‌وغریب بودن، ذهن مخاطب را به خود مشغول می‌کنند. در ادامه، با پنج نمونه از عجیب‌ترین کتاب‌هایی که تاکنون نوشته شده‌اند آشنا می‌شویم؛ آثاری که هنوز هم برای خوانندگان کنجکاو، جذاب و رازآلود باقی مانده‌اند.

۱. کدکس سرافینیانوس اثر لوئیجی سرافینی (۱۹۸۱)

مدرن‌ترین کتاب این فهرست، «کدکس سرافینیانوس» است که با وجود آن‌که تنها چند دهه از نگارش آن گذشته، حسی از کهنگی یا تعلق به آینده‌ای دور را منتقل می‌کند. این کتاب با تصاویری فراواقع‌گرا و عجیب، نوعی «دانشنامه از جهانی دیگر» است. تصاویر کتاب شامل موجوداتی غیرممکن مانند ماهی‌هایی با چشم‌های عظیم در دو طرف بدن، کرگدن‌های دوقلو و  عاشقانی که به‌تدریج در هم ذوب می‌شوند و به یک تمساح تبدیل می‌گردند، می‌شود. سرافینی برای توصیف این تصاویر، زبانی خیالی و اختراعی ابداع کرده که حتی خود او بارها گفته فاقد معنای واقعی است. به گفته او، این زبان صرفاً تصویری است و هدفش ایجاد تجربه‌ای شبیه کودکی است که هنوز سواد ندارد و به دایرة‌المعارفی تصویری نگاه می‌کند.

شماره صفحات نیز به شکلی غیرعادی و با سیستم عددی پایه ۲۱ نوشته شده‌اند. در نیمه اول کتاب، قوانینی خیالی برای فیزیک، زیست‌شناسی و گیاهان این جهان عجیب ارائه می‌شود؛ در نیمه دوم، زندگی شبه‌انسانی در آن دنیا بررسی شده است. اگر به این‌گونه آثار علاقه‌مند باشید، «کتابی از آسمان» اثر هنرمند چینی شو بینگ نیز تجربه‌ای مشابه را با استفاده از زبان جعلی چینی فراهم می‌آورد.

۲. شب‌زنده‌داری فینگن‌ها اثر جیمز جویس (۱۹۳۹)

کتاب بعدی، برخلاف اثر پیشین، محصولی از جنبش مدرنیسم است. جویس ۱۷ سال از عمر خود را صرف نوشتن «شب‌زنده‌داری فینیگان‌ها» کرد. این رمان، پیچیده، مبهم و به‌شدت نمادین است. در حالی‌که بخش بزرگی از کلمات آن ظاهراً انگلیسی هستند، اما جویس آن‌ها را به شکل خاصی بازآفرینی کرده است. در متن کتاب، از واژگان تلفیقی، چندزبانگی و آواهایی عجیب استفاده می‌شود که اغلب ارجاعاتی پنهان به دین، اسطوره‌ها، ادبیات و فلسفه دارند. برای مثال، جویس شخصیت «هملت» را «کملوت، شاهزاده دین‌مرک» می‌نامد؛ نمونه‌ای از تلفیق معانی پیچیده و بازی‌های زبانی. روایت مشخص و یکپارچه‌ای در این کتاب وجود ندارد. اغلب رخدادها تنها به‌طور مبهم اشاره می‌شوند و خواننده هرگز مطمئن نمی‌شود دقیقاً چه اتفاقی افتاده است. گاهی حتی محل وقوع یک فصل نیز به درستی مشخص نیست.

شخصیت‌های اصلی، خانواده‌ای به نام «ایرویکر» هستند، البته به‌شرطی که این افراد اصلاً هویت مستقل داشته باشند و نه بازتابی از شخصیت‌های دیگر. حتی راوی مشخصی هم وجود ندارد و در بسیاری از بخش‌ها، گویی شخصیت‌ها دائماً تغییر نام، شغل و ظاهر می‌دهند. درواقع، تفسیر این کتاب کاملاً به خواننده واگذار شده است. جویس نخستین بخش‌های کتاب را با عنوان «پاره‌هایی از اثری در حال پیشرفت» منتشر کرد، اما حتی نزدیک‌ترین دوستان او نیز نمی‌توانستند معنای آن را درک کنند. انتشار کامل کتاب در سال ۱۹۳۹ نیز موفقیت خاصی به همراه نداشت، هرچند اکنون برخی منتقدان آن را اثری نوآورانه و پیشرو می‌دانند.

۳. کتاب آشپزی آنارشیست اثر ویلیام پاول (۱۹۷۱)

کتابی که بیشتر به خاطر جنجال پیرامونش شناخته می‌شود تا محتوایش، «کتاب آشپزی آنارشیست» است؛ اثری که ویلیام پاول در نوجوانی نوشت. هدف ظاهری او از این کتاب، مقابله با «فاشیسم، کاپیتالیسم و کمونیسم» بود؛ هرچند استدلال‌های او در این زمینه کاملاً گیج‌کننده و غیرمنسجم هستند. پاول در مقدمه ادعا می‌کند کتاب برای «اکثریت خاموش» نوشته شده، اما به‌نظر می‌رسد نه از فلسفه آنارشیستی آگاهی داشته، نه از مخاطبان احتمالی کتاب. بخش اول کتاب به مواد مخدر اختصاص دارد و از جمله شامل دستورالعملی برای ساخت «بانانادین» است؛ ماده‌ای توهم‌زا که از پوست موز تهیه می‌شود؛ البته تنها در افسانه‌ها! این ادعا برگرفته از تفسیری اشتباه از ترانه‌ای از «داناوان» است و حتی اگر درست بود، طبق دستور کتاب نیاز به ۱۵ کیلو موز داشت.

بخش‌های دیگر شامل ساخت بمب و وسایل شنود است که البته همگی غیردقیق و در مواردی خطرناک هستند. یکی از بخش‌های طنزآمیز ماجرا اینجاست که نویسنده‌ای که توصیه می‌کند با پوست موز توهم بزنید، به همان سادگی ساخت وسایل انفجاری را هم آموزش می‌دهد. پاول بعدها از انتشار این کتاب ابراز پشیمانی کرد، اما چون حق‌تالیف را حفظ نکرده بود، کتاب همچنان در دسترس باقی ماند و تاکنون بیش از دو میلیون نسخه فروش داشته است. برخی دولت‌ها تلاش کرده‌اند آن را ممنوع کنند، اما موفق نبوده‌اند.

۴. گدسبی اثر ارنست وینسنت رایت (۱۹۳۹)

یکی از عجیب‌ترین پروژه‌های ادبی، کتابی است که بدون استفاده از حرف «E» که رایج‌ترین حرف در زبان انگلیسی است، نوشته شده است. این رمان به نام «گدسبی» روایتگر احیای شهر خیالی «برنتون هیلز» به رهبری مردی به نام جان گدسبی است. نویسنده با مهارتی قابل توجه، از واژگان جایگزین برای توصیف اتفاقات بزرگ قرن بیستم نظیر جنگ جهانی اول و  دیگر وقایع تاریخی استفاده کرده است. در نتیجه، نثر کتاب لحنی پیچیده و گاه مصنوعی دارد.  رایت به سختی توانست ناشری برای کتاب پیدا کند و در نهایت از خدمات یک ناشر مستقل بهره برد. نسخه‌های اولیه کتاب کمیاب و گران‌قیمت هستند، اما چاپ‌های جدیدی از آن در دسترس قرار دارند. این کتاب گرچه محبوبیت عام ندارد، اما در میان زبان‌شناسان و دوستداران سبک «لیپوگرام» جایگاهی خاص دارد.

۵. نسخه خطی وُینیچ (اوایل قرن پانزدهم)

هر فهرستی از کتاب‌های مرموز بدون اشاره به نسخه خطی وینیچ ناقص است. این کتاب، اثری مصور و رمزآلود از قرون وسطی است که تا به امروز محققان بسیاری را به چالش کشیده است. زبان این کتاب، موسوم به «وینیچی»، هنوز رمزگشایی نشده است. این خط، برخی ویژگی‌های زبان‌های طبیعی مانند قانون زیپف را دارد، اما همزمان فاقد شاخص‌هایی مثل میزان بالای تنوع واژگانی است. به همین دلیل، برخی گمان می‌کنند این زبان یا ابداعی است یا رمزگذاری‌شده‌ی زبانی شناخته‌شده.

تصاویر کتاب نیز عجیب هستند: گیاهانی که در طبیعت وجود ندارند، نمودارهای نجومی و طرح‌هایی که به دنیایی خیالی تعلق دارند. برخی صفحات نیز دارای حاشیه‌هایی به زبان لاتین یا آلمانی هستند. گرچه کاغذ کتاب با آزمایش رادیوکربن به اوایل قرن پانزدهم نسبت داده شده، اما تا قرن هفدهم اثری از آن در منابع تاریخی نیست. نخستین مالک شناخته‌شده آن، کیمیاگری در پراگ بوده و گفته می‌شود پیش از او، امپراتور رودلف دوم این کتاب را در اختیار داشته است. سرانجام، در سال ۱۹۱۲، این نسخه خطی به دست ویلفرید وینیچ، کتاب‌شناس لهستانی افتاد و اکنون در کتابخانه دانشگاه ییل نگهداری می‌شود. هویت نویسنده همچنان ناشناخته است. برخی احتمال می‌دهند اثر متعلق به کیمیاگران یا راهبان قرن پانزدهم باشد.  فرضیه جعلی بودن کتاب در قرن بیستم مطرح شده، اما به دلیل قدمت کاغذ و حجم بالای مطالب، چندان جدی گرفته نمی‌شود.