جنگ ۱۲ روزه نبرد پنهان چین و آمریکا در خاورمیانه

میلاد زرینی؛   رقابت چین و آمریکا در خاورمیانه نبردی چندوجهی است که آینده منطقه را شکل می‌دهد. ایران، با موقعیت استراتژیک و منابع عظیم، شریکی کلیدی برای چین است. تهران با تقویت توان نظامی، گسترش دیپلماسی، و مدیریت چالش‌های داخلی می‌تواند از این رقابت بهره‌برداری کند. با این حال، حفظ تعادل در برابر فشارهای آمریکا و متحدانش نیازمند استراتژی هوشمندانه است.

تحلیل: خاورمیانه، به دلیل منابع انرژی، مسیرهای تجاری، و موقعیت ژئوپلیتیکی، صحنه رقابت پیچیده چین و آمریکا برای نفوذ جهانی است. ایران، با موقعیت استراتژیک، منابع عظیم، و توان نظامی، شریکی کلیدی برای چین در برابر کریدور هند-خاورمیانه-اروپا (IMEC) و فشارهای آمریکا و متحدانش است. تهران با تقویت توان دفاعی، گسترش دیپلماسی، و اصلاحات اقتصادی می‌تواند جایگاه خود را در منطقه تثبیت کند. با این حال، چالش‌های داخلی و خارجی نیازمند مدیریت هوشمندانه است.

تحلیل رقابت چین و آمریکا در خاورمیانه

خاورمیانه، با ۴۸ درصد ذخایر نفت جهان (BP Statistical Review, 2024) و مسیرهای کلیدی تجارت، میدان اصلی رقابت چین و آمریکا برای شکل‌دهی به نظم جهانی است. این رقابت در حوزه‌های تجارت، انرژی، نظامی، فناوری، و دیپلماسی جریان دارد. ایران، به‌عنوان متحد چین، نقشی محوری در این نبرد پنهان ایفا می‌کند.

۱. رقابت بر سر مسیرهای تجاری

چین با ابتکار «کمربند و جاده» (BRI) شبکه تجارت جهانی خود را گسترش می‌دهد. ایران، مرکز کریدور چین-آسیای مرکزی-غرب آسیا (CCWAEC)، ۳۰ درصد تجارت زمینی چین به اروپا را منتقل می‌کند (Brookings Institution, 2023). تنگه هرمز، که ۲۰ درصد نفت جهان از آن عبور می‌کند (International Energy Agency, 2024)، تحت نفوذ ایران است و برای چین، بزرگ‌ترین واردکننده نفت (۱۱ میلیون بشکه در روز)، حیاتی است.

در مقابل، آمریکا با کریدور IMEC (معرفی‌شده در اجلاس G20، ۲۰۲۳) مسیری جایگزین از هند به امارات، عربستان، اردن، رژیم صهیونیستی، و اروپا ایجاد کرده است. این کریدور با سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری، زیرساخت‌های بندری، ریلی، و انرژی را تقویت می‌کند (U.S. Department of State, 2024). آمریکا همچنین با ناوگان پنجم در بحرین و رزمایش‌های مشترک با رژیم صهیونیستی و عربستان، مسیرهای تجاری چین را تحت فشار قرار می‌دهد (U.S. Department of Defense, 2024).

۲. جنگ اقتصادی: انرژی و بازارها

ایران شریکی کلیدی برای تأمین انرژی چین است. در سال ۲۰۲۴، ایران روزانه ۵۵۰ هزار بشکه نفت به چین صادر کرد (U.S. Energy Information Administration, 2024). ذخایر گازی ۳۴ تریلیون متر مکعبی ایران نیز پتانسیل تأمین گاز چین را دارد. بازار ۸۵ میلیونی ایران مقصدی جذاب برای کالاهای چینی است، با صادرات ۹.۸ میلیارد دلاری در ۲۰۲۴ (China Customs Service, 2024).

آمریکا اما با تحریم‌های ثانویه (مانند تحریم هواوی در ۲۰۲۰) و تقویت روابط با عربستان (تأمین‌کننده ۱۲ درصد نفت آمریکا)، پیوندهای اقتصادی ایران و چین را محدود می‌کند. توافق‌نامه‌های ابراهیم (۲۰۲۰) و کریدور IMEC بخشی از استراتژی آمریکا برای ایجاد بلوک اقتصادی با محوریت عربستان، امارات، و رژیم صهیونیستی است.

۳. تقابل نظامی: موشک‌ها و رزمایش‌ها

چین با فروش سامانه‌های پدافندی HQ-9 و پهپاد به ایران (ارزش ۱.۲ میلیارد دلار، ۲۰۲۰-۲۰۲۴، SIPRI) توان دفاعی تهران را تقویت کرده است. رزمایش مشترک ایران و چین در خلیج‌فارس (۲۰۲۴) نشانه همکاری نظامی رو به رشد است (Xinhua, 2024). ایران با موشک‌های بالستیک ۲۰۰۰ کیلومتری و متحدان منطقه‌ای مانند حزب‌الله، اهرمی برای چین در برابر پایگاه‌های آمریکا در قطر و بحرین است.

آمریکا با کمک نظامی سالانه ۳.۸ میلیارد دلاری به رژیم صهیونیستی، سامانه تاد (THAAD)، و رزمایش‌های مشترک با امارات و عربستان، برتری نظامی خود را حفظ می‌کند. حملات سایبری رژیم صهیونیستی به تأسیسات ایران (مانند نطنز، ۲۰۲۱) بخشی از استراتژی فشار حداکثری است. در جنگ ۱۲ روزه آمریکا با ارسال تسلیحات پیشرفته به رژیم صهیونیستی، هم چنین بمباران سایت های هسته ایی فوردو، نطنز و اصفهان نفوذ خود را بین متحدانش تقویت کرد، در حالی که چین از طریق روابط لجستیکی با پاکستان، مسیرهای غیرمستقیم به ایران را حفظ کرد.

۴.دیپلماسی: بازی ائتلاف‌ها

چین با میانجی‌گری در توافق ایران-عربستان (۲۰۲۳) و تقویت سازمان همکاری شانگهای (SCO)، نفوذ دیپلماتیک خود را گسترش داده است. آمریکا اما با توافق‌نامه‌های ابراهیم، کریدور IMEC، و ائتلاف با شورای همکاری خلیج‌فارس، بلوکی ضدایرانی و ضدچینی ایجاد کرده است. قطر و عمان با حفظ روابط متوازن، نقش میانجی را ایفا می‌کنند.

چرا ایران برای چین حیاتی است؟

ایران در استراتژی چین جایگاه ویژه‌ای دارد:

تجارت: ایران قلب کریدور کمربند و جاده است. بدون ایران، هزینه‌های لجستیکی چین تا ۲۰ درصد افزایش می‌یابد (Asian Development Bank, 2023).

انرژی و اقتصاد: ایران ۵ درصد نفت چین را تأمین می‌کند. سرمایه‌گذاری‌های چین در بندر چابهار (۲.۵ میلیارد دلار) و پروژه‌های ریلی (۱.۸ میلیارد دلار) این پیوند را تقویت کرده است (China Ministry of Commerce, 2024).

نظامی: همکاری‌های نظامی، مانند فروش HQ-9 و رزمایش‌های مشترک، ایران را به متحد دفاعی چین تبدیل کرده است.

مقاومت در برابر تحریم‌ها: ایران با مبادلات تهاتری و استفاده از یوان، به چین کمک می‌کند از سیستم مالی تحت سلطه دلار فاصله بگیرد.

پس از جنگ ۱۲ روزه، چین برای حفظ ایران به‌عنوان متحد استراتژیک، با فروش جنگنده‌های نسل ۴،۵ به تهران موافقت کرد. از دست دادن ایران، زنجیره تجاری و استراتژیک چین را تضعیف کرده و نفوذ آن را در برابر کریدور IMEC کاهش می‌دهد.